Is 2018 het jaar waarin contant geld definitief verdwijnt?

Jarenlang werd mijn geduld op de proef gesteld wanneer ik in de supermarkt in de rij voor de kassa stond. Haastig keek ik om me heen welke rij meest opschoot. Pin- of zelfscankassa’s waren al sneller, maar die moesten er dan wel maar net zijn. Tegenwoordig is dat gelukkig steeds vaker het geval. We leven in een overgangsfase waarin we van contant geld afstappen, en elektronisch betalen de standaard wordt. Steeds vaker beland ik in winkels waar je juist alleen nog kan pinnen. Het enige wat je daar met een briefje van twintig kan doen is de cassiere irriteren. Want nu cryptovaluta mainstream beginnen te worden, en zelfs de digitale euro op je bankrekening alweer een beetje ouderwets wordt, kijken steeds meer mensen je raar aan als je contant wilt betalen. Zal contant geld 2018 überhaupt nog wel overleven? Zullen onze portemonnees massaal gewicht verliezen en zal je kleingeld opgenomen worden in je antieke muntenverzameling?

Op veel plekken is het de afgelopen maanden al onmogelijk geworden om contant te betalen. Bij het overgrote deel van de NS-kaartautomaten kon je allang alleen nog maar met je pas betalen, maar sinds afgelopen jaar kun je ook bij het Amsterdamse vervoerbedrijf GVB niet meer met contant geld de bus pakken. Ook busbedrijven Keolis en Arriva besloten over te stappen naar alleen pinnen, om buschauffeurs tegen overvallen te beschermen.

Om aan briefgeld te komen moet je eerst flappen tappen, maar ook dat kan op steeds minder plekken. De door plofkraken geteisterde pinautomaten beginnen langzaam maar zeker een collector’s item te worden: de afgelopen vijf jaar verdwenen in Nederland 800 geldautomaten uit het straatbeeld. Als je in een klein ingeslapen dorpje woont kun je vaak alleen nog bij een speciale pinbus terecht, zoals in het Zuid-Hollandse Nieuwveendie, waar hij op de zaterdagochtend de weekendshoppers van contanten voorziet.

En dan heb je ook nog het nieuwe fenomeen ‘retourpinnen,’ wat in Nederland als eerste mogelijk was bij de Lidl. Daarbij krijg je het aankoopbedrag op je rekening gestort als je een product terug naar de winkel brengt. Heel gek is dit idee eigenlijk niet, want als mensen steeds minder contant betalen, kan de Lidl je ook niet meer zo makkelijk contant teruggeven. En zo weten ook overvallers dat er niets meer te halen valt.

Door mobiele pinapparaten die je met bluetooth aan je telefoon koppelt, is het technisch mogelijk om overal pinnen. Dus waarom zou je nog cash op zak hebben? Niet om de rekening te delen bijvoorbeeld, want dat doe je met apps als Tikkie. Vroeger was pinnen voor het uitgaan een vast ritueel, nu word ik er nostalgisch van. Vooral contactloos pinnen is in de horeca populair.

In het nieuwe jaar lijkt contant geld nog een mokerslag te krijgen: vanaf 18 januari mogen winkels namelijk geen extra kosten meer in rekening brengen bij pinbetalingen. Wel mogen ze die kosten doorberekenen in de prijzen van hun product. Maar die betaal je ook als je contant afrekent, waardoor cashloos betalen dus alsnog aan het langste eind trekt.

In andere landen laten ze er al helemaal geen gras over groeien. In India verklaarde premier Modi de biljetten van vijfhonderd en duizend roepie een jaar geleden plotseling ongeldig — wat neerkomt op 86 procent van de waarde van al het briefgeld. Van de ene op de andere dag kon je er niet meer mee betalen. De waarde van de biljetten werd vergoed op een bankrekening, waardoor mensen weken in de rij stonden voor de bank. In China betalen hele volksstammen al met hun mobiele telefoon en zelfs bedelaars nemen geen genoegen meer met cash: zij dragen een QR-code om hun nek, waarmee ze om een giraal kleinigheidje kunnen vragen. Je komt dus niet meer weg met het excuus dat je geen kleingeld op zak hebt. Dat geldt in Nederland ook voor collectanten van goede doelen, die sinds september ook om een donatie vragen met een pinapparaat in hun hand.

De weg naar een cashloze maatschappij lijkt al met al onvermijdelijk. Om erachter te komen of die briefjes en muntjes het einde van 2018 nog wel weten te halen, belde ik met Gijs Boudewijn. Hij is adjunct-directeur van Betaalvereniging Nederland, de organisatie die het betalingsverkeer in Nederland regelt en er onder meer voor zorgt dat de lijntjes tussen banken en winkels via pinautomaten goed werken. De vereniging is beheerder van veelgebruikte betaalsystemen als pinnen en iDeal. Als iemand er belang bij heeft dat contant geld verdwijnt is hij het wel, maar Boudewijn zegt dat een cashloze maatschappij nog heel ver weg is. Eind 2017 werd ongeveer 45 procent van de betalingen contant afgerekend. Hoewel Boudewijn meer voordelen ziet in elektronische betalingen is het uitbannen van cash voor hem geen doel op zich. “Contant geld zal altijd een functie blijven hebben,” zegt hij. Het zal nog “tientallen jaren” duren voordat er een cashloze samenleving zal ontstaan.

Voor aankomend jaar ziet Boudewijn de invoering van de PSD2, de nieuwe Europese regels voor betaaldiensten, als een grote verandering die invloed zal hebben op hoe we betalen. Niet-financiële instellingen, zoals Apple, Google of nog onbekende startups kunnen met de nieuwe regels makkelijker zelf betaaldiensten aanbieden. Volgens Boudewijn zullen daardoor nieuwe innovatieve manieren om te betalen ontstaan. Misschien komt betaaldienst Apple Pay dan ook wel naar Nederland en gaan we hier, net als in China, steeds vaker met onze mobiele telefoon betalen. In Nederland is mobiel betalen nog best nieuw en kan het alleen nog maar op Android-toestellen.

Het kan soms zo lekker zijn om nog met een zak vol euromunten in de kroeg te staan, of aan het eind van de avond in een restaurant een paar briefjes van twintig neer te leggen. Ik zie het als een soort betalingsfolklore waar we ook in de komende jaren nog van kunnen genieten, net als dat ik af en toe nog een papieren boek koop. Geniet ervan zolang het nog kan. Nieuwe betaalapps zullen in de toekomst ook pinnen hopeloos ouderwets maken. Duidelijk is dat we langzaam maar zeker contant geld vaarwel aan het zeggen zijn. Wel is het een afscheidsfeestje dat jarenlang duurt. Al is het maar omdat scheidsrechters een muntje nodig hebben om te kunnen tossen.

—

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen: