China is hard op weg om het eerste land zonder contant geld te worden

Ik sta in een bedompte seksshop in Peking en staar naar een huidkleurige, van levensechte aders voorziene dildo genaamd 'Super Emperor'. Naast het roze gevaarte hangt een strategisch geplaatste QR-code. Je hoeft enkel je smartphone ervoor te houden, en je kunt met je gloednieuwe Super Emperor naar buiten wandelen.

Ook in de tabakswinkel aan de overkant van de straat kun je met je telefoon betalen. Voor de kassa staat een sliert wachtende klanten, die in hoog tempo afwisselend toe- en afneemt in lengte. Om sigaretten te kopen hoef je enkel even je telefoon voor een aftands stukje karton met een QR-code erop te houden.

Zowel de seks- als de tabakwinkel bevinden zich in Sanlitun, een winkel- en uitgaansgebied in hartje Peking. In de meeste winkels en sjofele bars in deze buurt kun je in principe met cash betalen, maar de primaire optie is: met je telefoon. Dat telefonische betalen verloopt via de in China alomtegenwoordige apps WeChat en Alipay. Zelfs taxichauffeurs gebruiken deze apps om met klanten af te rekenen.

In Sanlitun betaalt in de praktijk niemand met 'echt' geld, of het nou voor seksspeeltjes of taxiritjes is. Betalen met je telefoon is nergens zo in opmars als in China, een wereldwijde voorloper in fintech. Contant geld dreigt hierdoor net zo hard uit te sterven als de reuzenpanda.

"Vrijwel elke winkel, restaurant of kroeg accepteert vandaag de dag WeChat- en/of Alipay-betalingen", zegt Yuhan Xu, een 30-jarige radioredacteur uit Sjanghai. Yuhan betaalt sinds ruim een jaar voor vrijwel alles met haar telefoon. "Zelfs bij een pannenkoekenkarretje kan het. Cash bij me hebben is niet meer nodig."

China was ooit het eerste land dat papiergeld introduceerde, maar volgens veel deskundigen zal het ook het eerste land zijn dat een einde maakt aan de omloop van cash. De vraag is: hoe ver ligt dit moment in de toekomst?

*

Van de 1.35 miljard Chinezen, maken er 710 miljoen gebruik van het internet. Uit een recente enquête van de krant Beijing Youth Daily blijkt dat 70 procent van de groep internetgebruikers het net als Yuhan niet nodig vindt om cash bij zich te hebben.

Aanjagers van deze ontwikkeling zijn de bedrijven Tencent (WeChat) en Alibaba (Alipay). WeChat werd in 2011 gelanceerd en is een app die Instagram-, WhatsApp- en Twitter-achtige functies combineert. De app is absurd populair in China: de meerderheid van de 889 miljoen maandelijkse gebruikers is hier te vinden. Dat WeChat persoonlijke data opslaat en deelt, lijkt ze niet te deren: de Chinezen zijn gewend aan meeglurende Big Brothers.

WeChat heeft sinds augustus 2013 een betaalfunctie: WeChat Pay. Hiermee kunnen gebruikers hun WeChat-accounts linken aan hun bankrekening. Vervolgens kunnen ze zowel in online winkels met de app betalen als in fysieke winkels, middels QR-codes dus. Gebruikers kunnen ook geld naar elkaar overmaken. "Ik wechat je mijn deel wel even", zeg je hier als een van je vrienden de rekening heeft betaald in de kroeg.

Tencent claimt dat meer dan 600 miljoen gebruikers gebruikmaakt van zijn mobiele betaaldiensten waaronder WeChat Pay. Reuters schatte dat de app in 2016 goed was voor omgerekend meer dan 500 miljard euro aan mobiele transacties. Concurrent Alipay heeft 270 maandelijkse gebruikers, en verstouwt dagelijks zo'n 175 miljoen transacties.

Aan alles is merkbaar dat in China op weg is naar een cashloze samenleving. In Peking zie je elke dag rond lunchtijd hele zwermen klanten hun telefoon langs kassa's swipen. Het geluid van betalen is hier 'bliep bliep' - geritsel van papiergeld of gerinkel van muntjes is niet te bespeuren. Voedselkarretjes die gebakken kip verkopen hebben een QR-code op de toonbank geplakt. In het oosten van de regio Shandong zijn zelfs al bedelaars gespot met een QR-code om hun nek. Geen los geld op zak? Dan betaal je die aalmoes toch even digitaal.

"We bevinden ons op een omslagpunt", zegt Rhia Liu (25), analist bij China Tech Insight, een bedrijf dat onderzoek doet voor Tencent. "De jongste generatie heeft nooit een fysieke krant gelezen, en zo zullen ze in de toekomst ook nooit cashgeld in handen hebben."

Een recent onderzoek van China Tech Insights onder Chinese WeChat-gebruikers bevestigt de opmars van mobiele betalingen. In 2015 spendeerde 65 procent van de gebruikers minder dan 500 yuan (67 euro) per maand via WeChat Pay; in 2016 was dat nog maar 40 procent. 45 procent zei dat ze de dienst gebruiken omdat ze nooit cash op zak hadden. Respectievelijk 60 en 55 procent gaf als redenen dat het "snel" en "makkelijk" is.

"Chinezen leven zo ongeveer in hun smartphone", zegt Ben Cavender, analist bij de China Market Research Group in Sjanghai. "Als je de VS en China met elkaar vergelijkt wat betreft internetgebruik, is China veel meer gericht op smartphones. Mensen brengen hier al zó veel tijd door op hun smartphone, dat het logisch is om allerlei diensten daar onder te brengen."

Een verklaring voor deze trend is het feit dat het online landschap in China zo afgesloten is. Wereldwijd populaire platforms als Facebook, Instagram en Twitter zijn geblokkeerd door de beruchte Great Firewall. Hierdoor kunnen lokale spelers als WeChat de markt domineren. Waar we in Nederland voor alles een andere app gebruiken - Instagram voor foto's, WhatsApp voor chatten, et cetera - gaat hier alles via WeChat. Dus wanneer zo'n dominante app een betaalfunctie krijgt, wordt het vanzelf gebruikelijk om cashloos te gaan betalen.

De samenleving zonder briefjes en muntjes komt steeds dichterbij, ook doordat online winkelen in China enorm groot is. De omzet lag er vorig jaar op 900 miljard, en retailgiganten als het eBay-achtige Taobao stellen kleinere partijen in staat om mee te doen.

"Door platforms als Taobao en T-Mall is het aantal kleine bedrijven dat hun diensten online kan verkopen enorm", zegt Zennon Kapron. "Je kunt een kleine specerijenverkoper in Xinjian zijn en toch praktisch heel China bereiken."

Kapron is oprichter van het op Azië gerichte marktonderzoeksbedrijf Kapronasia. Het bedrijf werkt samen met de Better Than Cash Alliance, een netwerk van bedrijven en overheidsorganen van de Verenigde Naties, dat de transitie van cash naar digitaal betalen promoot. "Er is enerzijds een jonge generatie die heel 'online' is en handig met hun mobiele telefoons, en anderzijds extreem slimme entrepreneurs die diensten bedenken die veranderen hoe mensen consumeren", vervolgt Kapron. "Beide zaken liggen ten grondslag aan het wegvloeien van contant geld."

Wanneer is het punt bereikt dat de laatste muntjes en briefjes in China opgaan in virtuele geldstromen? De analisten die ik voor dit artikel sprak denken dat dit punt op vijf tot dertien jaar in de toekomst ligt.

Liu, de analist van China Tech Insights, loopt alvast op deze omslag vooruit en gebruikt zelf vrijwel nooit cash meer. Zelfs haar huur betaalt ze via haar smartphone. De laatste keer dat ze contant geld in haar handen had, was een week geleden, omdat de oplaadmachines van de Pekingse metro (nog) geen mobiele betalingen accepteren.

Uit onderzoek van Liu bleken er verschillen te zijn in betaalgedrag tussen inwoners van first tier- en lower tier-steden. Onder de first tier vallen de megasteden Peking, Sjanghai, Guangzhou en Shenzhen. "Binnen vijf jaar zullen deze steden overgenomen zijn door de cashloze trend", zegt Liu. In de lower tier zullen steden langer over deze ontwikkeling doen.

Kapron rekent erop dat je in 2030 alles in China contactloos kunt betalen. Maar het zou ook veel eerder kunnen zijn, zeker wanneer de overheid besluit om van een cashloze samenleving haar prioriteit te maken. Hij zegt dat dit economisch gezien een logische stap zou zijn voor het land. "Over de hele wereld willen overheden cashloos gaan", zei hij. "Cash is duur om te produceren, en is minder vatbaar voor transparantie en veiligheid. China gaat al richting een soort 'e-RMB' (digitale munteenheid, red.) en zal dat ook gaan nastreven."

Wang Pengbo, financieel analist bij onderzoeksfirma Analysys, voorspelt dat China in vijf tot tien jaar effectief cashloos is. Hij ziet dat als goed nieuws voor de economie: behalve voor online webwinkels, is het dumpen van contantgeld ook voordelig voor financiële instellingen die dan geen geld meer heoven printen en slaan en in goede banen leiden.

Ook voor de overheid is het aantrekkelijk. President Xi Jinping voert een strijd tegen corruptie, en digitale transacties zijn gemakkelijker te traceren dan tassen vol briefgeld. Vals geld, nu nog een groot probleem in China, zou naar het verleden worden verwezen.

"China is waarschijnlijk nu al de grootste 'cashvrije' samenleving; je kunt zonder cash de dag doorkomen in grote steden en tussenpartijen (zoals WeChat en Alipay, red.) ontwikkelen zich snel", zegt Wang. "De centrale bank promoot het concept van een leven zonder contant geld, en de overheid stimuleert online consumptie."

Een rondje door Peking lopen, hier en daar een kipspies uit een straatkarretje betalend met je iPhone, is al genoeg bewijs dat er een grote ontwikkeling gaande is. Wang doet er nog een schapje bovenop. "Ik las in een nieuwsartikel over een inbreker die in drie winkels op een rij had ingebroken. Hij had in totaal maar een paar honderd yuan kunnen buitmaken."

Omgerekend enkele tientallen euro's. Net genoeg om een Super Emperor van te kopen.