ruttepopo (2)

FYI.

This story is over 5 years old.

Money

Hoe wordt de hoogte van boetes voor kleine vergrijpen eigenlijk bepaald?

Whatsappen op de fiets: 95 euro. 's Nachts waterskiën in de Eemsmonding: 240 euro. Wat is de logica?
Tim Fraanje
Amsterdam, NL

De boete voor je telefoon gebruiken op de fiets wordt 95 euro. Het lijkt zo’n helder en onbenullig nieuwtje, maar tegelijkertijd gaat het over een ogenschijnlijk absurde combinatie van bedrag en gedrag. In de gewone wereld bepalen de wetten van vraag en aanbod hoe duur iets is, maar in het rijk der boetes geldt een heel andere logica – mag ik hopen voor de samenleving.

Maar welke logica geldt er dan? Wie bepaalt bijvoorbeeld dat de boete voor geluidsoverlast evenveel kost als je afval op straat gooien, namelijk 140 piek? Die gebeurtenissen hebben op zich niet veel met elkaar te maken, behalve als je heel hard schreeuwend je lege wijnflessen van drie hoog uit het raam sodemietert. Ik neem aan dat de autoriteiten niet met die specifieke situatie rekening hebben gehouden, maar hoe zijn die vergrijpen financieel gezien dan wel met elkaar te vergelijken? Oftewel: hoe wordt er aan een bepaalde overtreding een bepaald bedrag gekoppeld? Ik vroeg het aan Marloes van Kessel, woordvoerder van het Openbaar Ministerie.

Advertentie

Zij verwijst me door naar Het Tarievenhuis. Ik vind een feitenboekje vol tabelletjes, uitzonderingssituaties en feitcodes. Ik raak direct verstrikt in de gortdroge papieren realiteit die rekening moet houden met alle facetten van de complexe stoutheid van de mens, krijg medelijden met de agenten die ermee moeten werken en snap opeens waarom ze vaak zo uptight zijn. Veel wijzer over de hoogtebepaling van de boetebedragen word ik niet. Wie bedenkt dit?!

kapot huis

Marloes heeft daar een antwoord op. “De Commissie Feiten en Tarieven van het OM,” zegt ze. Deze illustere club stelt een advies op, waarna de Minister van Justitie voor de kleine overtredingen het bedrag bepaalt. De Commissie Feiten en Tarieven baseert zich op een algemene regel: “Overtredingen zijn ingedeeld in verschillende rubrieken met bijbehorende schalen van bedragen, waarbij geldt: hoe gevaarlijker of schadelijker, hoe duurder.” De rubrieken gaan van “standaard ordenend” via “asociaal” naar “zeer gevaarlijk”. Voor ‘s nachts gaan waterskiën in de Eemsmonding krijg je bijvoorbeeld maar liefst 240 euro boete, lees ik in het feitenboekje. Het is niet alleen asociaal, maar ook nog onveilig en zelfs bijna gevaarlijk.

Verder is de boetehoogte volgens Marloes afhankelijk van een aantal “weegfactoren” die gebruikt worden bij het bepalen van de hoogte van boetes: “Economisch of milieubelang; ontduiking regelgeving algemeen; hoofdfeit gerubriceerd + rekenfactor per trede; bekwaamheidseisen; en gering feit of bagatel.” Oké Marloes. De factoren corresponderen dan weer met categorieën, leer ik van haar. Wildplassen valt bijvoorbeeld, net als wildprostitutie, in categorie F, oftewel overige overtredingen. Maar alleen wildplassen heeft een vast tarief, meen ik in het feitenboekje van Het Tarievenhuis te zien.

Advertentie

“Prostitutie is een ander soort gedraging, omdat het een commercieel belang kan hebben,” legt Marloes uit. “Er bestaat trouwens ook een vast bedrag voor, maar dat vind je in de Tekstenbundel.” Ho ho ho, dus er is ook nog een Tekstenbundel? “Die is veel uitgebreider. In het feitenboekje vind je de meest voorkomende overtredingen, op zakformaat.” Ah, ik heb alleen nog maar de beknopte versie ingezien – blijkbaar wordt er dus zeer regelmatig ‘s nachts gewaterskied in de Eemsmonding. Ik zoek de Tekstenbundel op en na eindeloos scrollen vind ik het bedrag voor wildprostitutie: ook 240 euro. Maar dat kun je natuurlijk wel proberen door te berekenen aan je klanten.

kinderen versieren straat

Er zijn dus allerlei categorieën waar dingen in kunnen vallen, maar hoe bepaal je nou wat waar terechtkomt? Waarom is bijvoorbeeld wildplassen (140 euro) goedkoper is dan straattekenen op een plek waar het niet mag (190 euro)? Is dat omdat een tekening meestal meer tijd kost dan een plasbeurt of omdat oneerlijk concurreren met plaatselijke galerie meer economische schade oplevert dan de gemiste vijftig cent voor een openbaar toilet?

Marloes zegt dat zij niet voor elke specifieke situatie kan vertellen hoe die in een bepaalde categorie terecht is gekomen. Dat bepaalt die Commissie Feiten en Tarieven, maar hun leden doen dat werk allemaal naast een andere functie, dus Marloes weet ook niet precies waar ze zich ophouden. Wat een kafkaëske klucht! Ik overweeg zelf dan maar te gaan spioneren waar die Commissie is, maar omdat ik er dan niet aan ontkom mezelf zonder redelijk doel in portieken op te houden en tegen raamkozijnen van gebouwen te liggen (95 euro boete), zie ik er toch van af.

Advertentie

Maar goed, ik vraag me nog steeds af hoe heftig het eraan toegaat in de inmiddels bijna mythische Commissie Feiten en Tarieven. Ik krijg gelukkig goed nieuws: Marloes heeft ze opgespoord. De voorzitter, tevens persofficier van justitie, heet Achilles Damen. Door dat raadselachtige Tarievenhuis, de moeilijke vindbaarheid van de Commissie en dan ook nog deze naam had ik stiekem verwacht dat Achilles me zou vertellen dat alle boetetarieven bij elkaar eigenlijk een geheime Illuminati-code vormen. Maar zo spannend is het allemaal niet: het zijn gewoon ambtenaren die praten over de hoogte van boetes en Achilles blijkt erg aardig en nuchter. “De Commissie is een club mensen uit alle hoeken van het land, met verschillende professionele achtergronden,” legt hij uit. Er zitten bijvoorbeeld zowel politieagenten als juristen in. In de Commissie zitten is leuk werk, zegt Achilles, al zijn er, net als in de Kamer, soms best “stevige discussies.” Dat komt omdat iedereen – zelfs de pro’s in de Commissie Feiten en Tarieven – overlast en gevaar op een andere manier ervaart.

De rechter zorgt altijd wel voor een effectieve straf. Als boetes je niet boeien, verzint zo’n rechter wel wat anders naars.

“Neem bijvoorbeeld een straatmuzikant die saxofoon staat te spelen onder je raam,” zegt Achilles. “Ik woon in een dorpje in het oosten van het land, en zal zeggen: ‘Hoe erg is dat nou?’ Iemand die in Amsterdam woont zegt: ‘Hallo? Heb je dat überhaupt weleens meegemaakt?’” Dan kan de boete dus hoger uitvallen. Ineens snap ik ook waarom iets erg specifieks als waterskiën in de Eemsmonding een apart tarief heeft gekregen. Iemand heeft zich daar druk om gemaakt. In de casus van de illegale saxofonist speelt trouwens ook een economisch belang: “Je bent dan oneerlijke concurrentie voor straatmuzikanten die wel netjes een vergunning hebben, en de gemeente loopt ook zijn geld mis.”

Advertentie

Nu ik toch een idee heb van hoe de standaardboetes worden bepaald, ben ik ook wel benieuwd of je van de standaard af kan wijken. Kun je afpingelen bij een agent? “Nee, dat is juist het idee van die standaardboetes,” zegt Achilles. “We kunnen het, als overheid, niet echt uitleggen als een agent bij elke boete een half uur lang moet gaan onderhandelen over vijf euro.” Wel kun je altijd achteraf bezwaar aantekenen, en soms werkt dat ook nog. “Er was bijvoorbeeld een man die na het stappen had wildgeplast,” vertelt Achilles. “Hij kreeg de standaardboete, maar maakte later het bezwaar dat hij net te horen had gekregen dat hij diabetes had. Daar moet je vaak van plassen, en hij wist nog niet hoe hij met de ziekte om moest gaan.” Toen de man bezwoer dat hij inmiddels gewend was aan zijn nieuwe lichamelijke toestand, werd de boete kwijtgescholden. Erg sluw.

Ik bedank Achilles voor zijn uitleg en denk dat ik nu écht alles weet. Dan knaagt er ineens een socialistische gedachte. Moeten die boetes niet omhoog kunnen zodat rijke mensen ze niet aan hun laars lappen? Is het niet erg dat boetes voor mini-misstappen ervoor zorgen dat rijke mensen in een heerlijke soort anarchie kunnen leven en paupers in doodsangst voor hun brievenbus, zoals laatst bleek uit een onderzoek?

balletmeisjes waterskiën op het water

Ik vraag het aan Marloes, die zegt dat er voor rijke mensen andere manieren zijn om te zorgen dat ze zich netjes gedragen. Al je boetes worden bijgehouden, dus als je heel vaak op de regels (of in het plantsoen) schijt, “gaat er een belletje rinkelen.” Dan heb je kans dat het OM een mooie bloemlezing samenstelt uit al je wangedrag en die aan de rechter voorlegt. “En de rechter zorgt altijd wel voor een effectieve straf,” zegt Marloes. Als boetes je niet boeien, verzint zo’n rechter wel wat anders naars. “Sommige mensen met een hoger inkomen vinden het bijvoorbeeld heel erg om hun rijbewijs kwijt te raken, of een strafblad te krijgen,” zegt ze dreigend. Oei! Dus zelfs als jij een miljonair bent die graag ‘s nachts waterskiet in de Eemsmonding: doe het niet te vaak, want dan ben je alsnog de sjaak!

Afbeeldingen via Wikimedia Commons/Getty Images. Bewerking door de auteur.

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen:

Tagged:misdaad