Deze jonge regisseur werd opgelicht door haar frauderende filmproducent

Met subsidie wordt regelmatig gefraudeerd. Meestal door subsidie-aanvragers die financiële steun — bedoeld voor bijvoorbeeld een stichting die radicalisering tegen moet gaan, of voor onderzoek — in eigen zak steken.

Maar ook de kunstsector is niet vrij van subsidiefraude. Zo ging het hoofd financiën van het Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst er met 15 miljoen euro vandoor. Hij had de taak om uitgekeerde bedragen over te maken naar bankrekeningen van veelbelovende talenten en kon tot 50 duizend euro subsidie per keer overmaken. Op een goeie dag deed-ie dit 300 keer naar zichzelf en verdween toen met de Noorderzon.

De kunstwereld was geschokt. Fraude op zich is al erg. Maar een kwetsbare sector als de kunsten duperen is hoogverraad. Toch gebeurde het weer. Vorige maand ontdekte het CoBO-fonds dat een filmproducent waaraan zij een subsidie van 60.000 euro hadden verstrekt, een deel daarvan in eigen zak had gestoken. De producent had deze subsidie gekregen om een jonge en net afgestudeerde regisseur te begeleiden met de productie van haar eerste film. Haar naam: Annemijn. Annemijns eerste film is een documentaire over het hoe en waarom van keihard raven. Tijdens de film zijn beelden van een huilend meisje met grote pupillen te zien, dansende mensen, over elkaar krioelende lichamen en lege flessen drank. Door middel van een voice-over reflecteren jonge feestgangers op hun gedrag. “Door feesten ontsnap je aan het echte leven,” zegt er iemand. “Je zit in een bubbel.” Om deze film — de naam van de film kunnen we niet noemen, Annemijn wilde dit verhaal alleen vertellen als we haar juridisch niet in de problemen zouden brengen — te realiseren werd een subsidie van 60.000 euro verstrekt door Teledoc Campus, een samenwerkingsproject van NPO, CoBO, het NPO-fonds en het Filmfonds. Geld dat de producent (wiens naam we helaas ook niet mogen noemen) van Annemijn beheerde. Alhoewel Annemijn argwaan kreeg van het contract dat zij moest ondertekenen (waarin onder andere stond dat al het eventuele prijzengeld voor de producent zou zijn) ging ze niet meteen uit van het ergste. Per toeval ontdekte ze dat haar producent de voor haar film bedoelde subsidie uitgaf aan zichzelf. Samen met CoBO zocht ze uit hoe dit zat en kwam erachter dat er maar liefst 10.000 van de uitgekeerde subsidie in de zak van de producent was beland. Omdat we hier alles van wilden weten, vroegen we Annemijn hoe dit is gegaan.

VICE Money: Ha Annemijn, hoe werkt het in Nederland als je een film wilt maken?
Als je een film wilt maken, stap je nog voordat je een fonds hebt gekregen of een budget hebt naar een producent. Als zij iets zien in jou en je idee, ga je samen met hen op zoek naar financiële middelen. Dit kan bij de overheid zijn of bij een privépartner. Als dit lukt, beheert je producent vervolgens het geld en is verantwoordelijk voor de productie van de film.

En de producent die jij benaderde voor je documentaire zag iets in je idee?
Ja. Mijn producent wilde tijd in mij en mijn filmidee investeren en dacht dat er wel een bijzondere documentaire uit kon komen. Daar werd ik enthousiast van. Ik kwam net van de filmacademie af en dan ben je op zoek naar erkenning. Ik had ook best wel een ambitieus plan: ik wilde mensen filmen die drugs gebruikten filmen op afterparties. Hij dacht dat dit wel zou lukken. Dat was fijn.

En toen hebben jullie een fonds aangevraagd?
Ja. We vroegen een fonds aan bij Teledoc Campus. Teledoc Campus is een samenwerkingsproject tussen verschillende fondsen waar jonge regisseurs een beroep op kunnen doen. Hier kunnen zij ervaring opdoen met het maken van korte documentaires, waarna de sprong naar lange producties kan worden gemaakt. Dit lukte. We kregen 60.000 euro van Teledoc Campus om mijn film te subsidiëren.

Waarom koos je voor deze producent?
Het leek me mooi om met een jonge producent te gaan werken in plaats van een gevestigd groot productiehuis omdat die doorgaans minder tijd voor je hebben. Ik dacht dat ik beter af zou zijn bij een jonge producent. In de praktijk viel dat dus flink tegen. Los van dat hij mijn subsidie deels in eigen zak stak, communiceerde hij slecht, was hij voortdurend weg en vertoonde hij autoritair gedrag.

Pittig. Hoe kwam je erachter dat er met je subsidie gerommeld werd?
Ten eerste viel het me op dat toen de subsidie eenmaal binnen was, mijn producent de productie niet op gang hielp. Het was duidelijk dat hij wilde dat mijn film voor zo min mogelijk geproduceerd zou worden, ook al ging dit ten koste van het resultaat. Omdat ik de producent nooit hoorde over te hoge kosten, geloofde ik aanvankelijk dat het financieel wel goed zat. Pas aan het einde van het traject bleek er te weinig geld beschikbaar te zijn voor het vergoeden van mijn onkosten, een grote posteroplage en internationale festivaldistributie. Toen ging ik me afvragen waar al het geld aan was uitgegeven. Ik had namelijk op zijn verzoek juist op van alles bezuinigd.

Waar heb je op bezuinigd?
Ik heb bijvoorbeeld maar zes draaidagen gehouden, terwijl je met het Teledoc Campus traject recht hebt op tien draaidagen. Ook heb ik met de oude handycam van zijn vader gewerkt. Dit paste bij de stijl van de documentaire en ik bespaarde daarmee 1000 euro huur voor een camera per dag. Daarnaast is alles in Amsterdam gedraaid. De kosten waren dus minimaal terwijl we 60.000 euro te besteden hadden. Toch was al het geld volgens mijn producent op.

En toen dacht jij: dit is vreemd.
Ja. Ik vond het vreemd, maar Ik maakte me er in eerste instantie niet zo druk om. Pas doordat er geen geld was voor mijn declaraties bij de eindafrekening begon ik mezelf dingen af te vragen. Er was volgens mijn producent namelijk bijvoorbeeld geen budget meer voor de 900 euro aan bonnetjes die ik had uitgegeven aan hele basic dingen.

Wat heb je toen gedaan?
Ik snapte gewoon niet hoe het kon dat mijn hele budget op was, terwijl we zo’n goedkope film hadden gemaakt. Omdat mijn producent ook moeilijk deed over de internationale distributie van mijn film (omdat het teveel zou kosten) besloot ik daarom om zelf eens naar CoBO te bellen. Ik kreeg het hoofd van het fonds aan de lijn die tot mijn verbazing aangaf dat de kosten voor de internationale distributie geen probleem waren. Vervolgens zei ze: “Trouwens, we hadden je producent hier over de vloer. Ik vroeg me af of de iPhones die je hebt aangeschaft voor je film nog goed van pas zijn gekomen?”

Ai. En jij wist niks van iPhones?
Nee, ik had nooit iPhones gezien en ook helemaal niet nodig gehad voor mijn film. Toen ik dat tegen het hoofd van het CoBO-fonds zei schrok ze heel erg. “Het zijn allemaal leugens!” riep ze. Ze had zelf ook een juridische achtergrond en nam dit meteen heel serieus. Ze vroeg me of ik wel het Sonos-systeem nodig had gehad. Een systeem van duizenden euro’s dat mijn producent ook ‘voor mijn film’ had aangeschaft. Daar wist ik natuurlijk ook niks van. Mijn producent bleek tegen het CoBO-fonds gezegd te hebben dat het Sonos-systeem een kado was voor de personages die hadden meegewerkt aan de film. Terwijl mijn personages met zijn tienen slechts twee flessen wijn hadden gekregen. Een behoorlijk gierig kado voor de moeite die ze gratis en voor niets in mijn film hadden gestoken. En toen is er een onderzoek ingesteld naar wat er precies met je subsidie is gebeurd?
Ja. Het CoBO-fonds is alle uitgaven gaan nalopen. Ze hebben er belachelijk veel werk aan gehad. Er bleken veel meer bonnen niet te kloppen. Mijn producent bleek naast de iPhones en het Sonos-systeem maandenlang boodschappen te hebben gedaan van het filmbudget. Hij kocht er bijvoorbeeld wc-papier van, stroopwafels, koffie, spul tegen motten en dure flessen wijn. Ik heb er nooit wat van gezien. Best bizar als je bedenkt dat als ik iets wilde uitgeven voor mijn film, er geen geld voor was. Nu weet ik waarom.

Wat deed deze ontdekking met je?
Ik raakte in shock. Het was heftig nieuws. Ik wist al dat ik nooit meer een film met deze producent wilde maken omdat hij niet fijn was om mee te werken. Maar dat hij de filmsubsidie in eigen zak stak, dat had ik niet kunnen bedenken. Dat er gefraudeerd is op een documentair project vind ik het nog eens extra erg maken.

Waarom maakt dat het extra erg?
Bij het maken van de documentaire hebben we gereflecteerd op ethiek. Ondanks het stilstaan hierbij heeft de producent zichzelf toch zoveel toegeëigend. Ook ben je als regisseur gedreven om bijzondere en intieme verhalen met de wereld te delen. Verhalen waarvan jij vindt dat de wereld die moet kennen. Daarvoor vraag je vertrouwen van je personages. Ik kwam erachter dat de prioriteit van mij producent nooit heeft gelegen bij het delen van een bijzonder verhaal of integriteit. Hij wilde gewoon geld. Het is mijn eigen schuld geweest dat ik als jonge maker met de eerste de beste producent wilde werken omdat ik onzeker was. Ik had kritischer moeten zijn.

Hoeveel geld heeft hij in eigen zak gestoken?
Het exacte bedrag weet ik nog niet. Maar het gaat om en nabij om 10.000 euro. Dat is geld waarmee mijn film beter had kunnen worden.

Hoe reageerde je producent toen hij hiermee geconfronteerd werd?
Toen het fonds met allerlei vragen kwam over zijn uitgaven verzon hij eerst allerlei excuses. Maar omdat het zo overduidelijk was dat hij zichzelf van alles had toegeëigend gaf hij dit uiteindelijk schoorvoetend toe.

En wat gaat er nu gebeuren?
Alle fondsen hadden zoiets nog nooit meegemaakt en willen nooit meer met deze producent samenwerken. Ik mocht bij het CoBO uiteindelijk mijn bonnen declareren. Hij moet alles terugbetalen. Dit geld gaat terug in het overheidspotje en zal weer aan nieuwe films besteed worden. Voor mijn film is het te laat. Die is nu gewoon slecht geproduceerd. Ik heb geen excuses van mijn producent gehad. Vraag is nu: hoeveel vaker heeft hij dit gedaan? Mijn documentaire is de eerste waarbij het ontdekt is, maar misschien doet hij dit al jaren. Het is moeilijk na te gaan, omdat alle producties die hij heeft gedaan al afgesloten zijn. Het is misschien wel goed dat de producent op zo’n relatief kleine filmproductie door de mand gevallen is, anders gaat het om veel grotere bedragen. Als hij voor de rechter wordt gesleept gaat dit gewoon om fraude. Maar of dat gaat gebeuren is natuurlijk maar de vraag. Dankjewel, Annemijn

—

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen: