De rijken sloopten Amerika en hebben er nooit voor hoeven boeten

Wat ga jij morgen doen? Op zaterdag 15 september 2018 is het precies tien jaar geleden dat de Lehman Brothers-bank viel. Het was het grootste faillissement in de geschiedenis van de Verenigde Staten en het markeert het begin van mondiale economische crisis. Slimmige financiële ‘producten’ werden ineens gezien voor de geldelijke gedrochten die ze waren en zorgden voor een catastrofale groei in dakloosheid en werkeloosheid, zowel binnen Amerika als in de rest van de wereld. Morgen is daarom een belangrijke dag. Naar verluidt zouden voormalige Lehman-medewerkers geheime vieringen houden. Maar aan de andere kant heb ik nog niets gehoord over massademonstraties of rouwdiensten om de crisis te herdenken.

Misschien is er nog een ritueel te bedenken. Hoe zou het eruit kunnen zien?

Het minste wat we zouden kunnen doen is, denk ik, een mars houden die voert over Wall Street, richting het financiële district in Lower Manhattan. Ik heb eerder rondgeneusd bij Occupy Wall Street – uit ervaring weet ik hoe cathartisch zulke rituelen kunnen zijn. Zelfs nu veel van de grootste instituten in de financiële wereld naar Midtown Manhattan en andere handelhubs zijn verhuisd, heeft Downtown nog altijd de grootste symbolische waarde.

De mars kan wild en luid zijn, zoals de meeste marsen ten tijde van Occupy. Maar de generatie die volwassen werd tijdens de crisis wordt allengs ook ouder. Misschien zouden zij het daarom wat stiller houden, wellicht zouden ze rekeningafschriften met hunstudieschuld erop in de lucht houden. Misschien zouden ze de huisuitzettingsbevelen die hun ouders kregen op spandoeken afdrukken en meetorsen. In ieder geval iets om maar duidelijk te maken dat zij tot de eerste Amerikaanse generatie behoren die het minder goed heeft dan de generatie ervoor.

Van de andere kant: Amerikanen hebben de laatste tijd een boel marsen gehouden die twijfelachtige uitkomsten kenden. In zijn nog te publiceren gids How We Win adviseert de ervaren activist George Lakey andere activisten om hun energie verstandig in te zetten. Houd geen marsen en demonstraties, maar richt je op creatievere en effectievere vormen van actie, zegt hij. Het doel is om Wall Street in de portemonnee te raken. Begin een ‘verhuis van bank’-actie, waarbij je mensen die enig kapitaal van betekenis hebben aanjaagt om hun spaargeld over te brengen naar banken die minder kwaadaardig zijn. De moedigeren onder ons kunnen een ‘schuldstaking’ organiseren, waarbij je collectief afspreekt je schuld niet meer af te lossen, tot de bank een of andere eis tegemoet komt.

Maar welke eis moet dat zijn?

Het probleem met het herdenken van een gebeurtenis als deze crisis is een gebrek aan verbeelding dat we erbij hebben. Na de Great Depression, de gigantische economische crisis in Amerika in de jaren dertig, kregen Amerikanen wetgeving op het gebied van sociale zekerheid, financiële hervormingen, wettelijke bescherming voor vakbonden en een enorm door de overheid opgezet werkgelegenheidsproject. Na de crisis van 2008 werden ze opgezadeld met financiële steun voor bedrijven die zelf schuld hadden aan de crisis, het gemankeerde Obamacare en een paar financiële reguleringsmaatregelen die nu alweer worden teruggedraaid.

Ok, de markten zijn weer terug op niveau. Banken en investeerders wentelen zich als zwijnen in hun winst. Werkloosheid is op een zeer laag niveau, ook al zijn de verdiensten eveneens amper groeiende. Maar: alle ingrediënten die de tien jaar oude crisis mogelijk maakten zijn nog altijd aanwezig. Volgens sommige prognoses is een volgende crash best waarschijnlijk. Er is weinig veranderd, maar wat als dat wél het geval was? Dan zou er meer te vieren zijn.

Stel je bijvoorbeeld eens een wereld voor waarin 15 september een mogelijkheid is geworden, een kans. Aangemoedigd door het feit dat een kandidaat van de oude stempel in de laatste presidentsverkiezingen is verslagen door een nieuwkomer, kiezen wetmakers ervoor de meest ambitieuze economische hervormingen in generaties door te voeren. Het pakket aan plannen stelt kredietunies zonder winstoogmerk in staat te concurreren met banken die aan aandeelhouders moeten rapporteren. Het stelt paal en perk aan de mogelijkheid dat een bank ‘too big to fail’ wordt. Eeuwenoude wetgeving op het gebied van mededingingsrecht wordt herzien, zodat de macht van gigantische bedrijven wordt ingeperkt, ook monopolistische online reuzen die kleinere spelers op de markt eruit duwen worden niet ontzien. Het proces van nieuwe coöperaties starten wordt versimpeld, zodat werknemers en hun klanten het heft in eigen handen kunnen nemen. En bovenop dat alles wordt een nieuw ‘sovereign wealth fund’ gevormd, waardoor iedere Amerikaan medebezitter wordt van een stukje van de economie. Maandelijkse dividenduitkeringen zijn een constante herinnering aan het bestaan ervan.

Misschien voelen we dan minder de neiging om te demonstreren. Het Amerikaanse Congres opent een loket bij het Nationale Monument in Washington waar mensen hun eerste winstuitkering rechtstreeks bij hun gekozen leiders kunnen komen ophalen. Goed, ‘t zal een gimmick zijn, maar wetgevers kunnen misschien eindelijk eens een keer op wat goodwill van het volk rekenen.

In dat alternatieve universum zou het ons geen heel decennium kosten om te begrijpen wat er was gebeurd. In de vroege nasleep van de crisis zou de publieke woede een stel maatregelen tot stand hebben gebracht die voortkomen uit gezond verstand en die zowel simpelere als strengere financiële wetgeving voorstaan. Om zichzelf tegen de wraak van bankiers te beschermen, zouden politici de grondwet hebben aangepast zodat de hoeveelheid donaties die de rijken aan politici kunnen geven streng beperkt wordt. Hierdoor wordt ineens een pakket hervormingen mogelijk dat al decennia lang wordt geblokkeerd door de allerrijkste Amerikanen. De grootte van Wall Street ten opzichte van de rest van de economie begint te krimpen, nieuwe kleine bedrijven komen als paddestoelen uit de grond. Door coöperaties te vormen waarbinnen diensten en goederen op schaal kunnen worden geleverd en ingekocht, kunnen deze kleinere bedrijven op grote schaal samenwerken en op mondiaal niveau kunnen handelen.

Dingen zijn niet perfect in deze alternatieve werkelijkheid. Maar het is een wereld waarin we in staat zijn om 15 september te zien als een dag van rouw, omdat het leed dat veroorzaakt werd in ieder geval een katalysator voor verandering was. Als verlossing aan de horizon lonkt, wordt rouw een te verkroppen emotie.

Het universum waarin we ons nu bevinden is op vele manieren vreemder dan de alternatieve die we ons inbeeldden. Er is een boel gebeurd sinds 2008, maar weinig was zo bizar om mee te maken als de absolute weigering om het systeem dat miljoenen banen, huizen en dromen verwoestte op een betekenisvolle manier te corrigeren. Het systeem dat bovendien aan de basis stond van de opmars van autoritaire regimes en leiders over de hele wereld.

Het was een bikkelhard decennium. Maar wat er morgen ook gebeurt, we moeten in ieder geval nooit vergeten hoe die periode begon.

—

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen: