Waarom je van sommige kunst schatrijk wordt en van andere niet

De kans dat je rijk wordt door kunst te maken en te verkopen, is nogal klein. Maar áls het je lukt om aan de succesvolle kant van de kunstwereld te eindigen, zou het zomaar eens over gigantische bedragen kunnen gaan. Zo werd Jeff Koons ballonhond laatst voor ruim 58 miljoen dollar geveild. Maar niet alleen de markt drukt uit hoeveel kunst waard is – subsidiegevers in de kunstwereld hebben daar ook een behoorlijke invloed op.

Een film met Ramsey Nasr waarvan je gegarandeerd nog nooit hebt gehoord kreeg wel mooi 750.000 euro subsidie van het filmfonds. En neem het project Female Economy van theatermaker Adelheid Roosen, waaraan zo’n 285.000 euro per jaar subsidie is toegekend door het Fonds Voor Podiumkunsten. Daar worden de makers niet zozeer rijk van, maar het zijn al met al geen kleine bedragen.

Hoe komen die bedragen tot stand? Waarom zijn de ballonhonden van Koons miljoenen waard en krijgt Adelheid Roosen zo’n bedrag voor haar performances, en moeten andere kunstenaars genoegen nemen met werk als barista? Wie bepaalt dit en belangrijker: hoe zorg je ervoor dat jouw kunst ook zoveel waard wordt? Om hierachter te komen sprak ik met een veilingmeester, een hoogleraar kunstsociologie en een kunst subsidieaanvraag-begeleider en stelde op basis van die gesprekken – en mijn eigen kunstacademie-ervaring – een lijst met tips op.

Spreek het taaltje
Alhoewel veel journalisten zich beklagen over te abstracte werken en met jargon gevulde zaalteksten in musea, wordt van jou als kunstenaar wel degelijk verwacht dat je het kunstdiscours beheerst. Ik heb zelf de Gerrit Rietveld Academie gedaan en ik weet nog goed hoe ik als achttienjarige leek in onbegrijpelijke lezingen werd gestort. Ik begreep al snel dat de kunstacademie je niet alleen leert hoe je mooie werken moet maken, maar vooral ook hoe je die met ingewikkelde theorieën aan de man moet brengen. In de loop van mijn studie trainde ik mijzelf erin om met een heel omslachtig jargon steeds ‘kunstlozere’ kunst aan mijn docenten te ‘verkopen’. Het hoogtepunt hiervan was een ei dat ik van thuis had meegenomen, waarvoor ik toch een goede beoordeling kreeg dankzij een complexe theorie eromheen.

Olav Velthuis, hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Amsterdam en gespecialiseerd in kunst-sociologie bevestigt dat kunst waardevol wordt door het verhaal dat erbij verteld wordt: “Breng een narratief dat overtuigend werkt.” Mocht je nou geen idee hebben hoe zo’n kunstdiscours in elkaar steekt. Schakel dan gewoon iemand in die dat wel weet. Zoals Margriet, een kennis van me die kunstenaars begeleidt bij het aanvragen van subsidie.

Zorg dat het door de juiste mensen leuk gevonden wordt
Het belangrijkste bij de waardebepaling van kunst is, dat er een geloof gegenereerd wordt in dat jouw kunst waardevol is, zegt Velthuis. “De waarde neemt toe als mensen met aanzien in de kunstwereld, zoals kunstcritici, curatoren en museumdirecteuren positief zijn over je werk.”

Als je rijk wilt worden met kunst, kun je natuurlijk wachten totdat mensen je toevallig opmerken. Maar volgens Velthuis zijn de tijden waarin je in je studio een beetje kon schilderen en mensen met invloed vanzelf naar je toe kwamen voorbij. Als je waarde wilt genereren, zal je er dus iets voor moeten doen. Je komt er als kunstenaar dan ook niet onderuit: netwerken. Want op al die kunstborrels en openingen van exposities kom je een boel invloedrijke mensen tegen, die je kunt overtuigen van de waarde van jouw werk.

Sluit met je kunst aan bij actuele thema’s – heb het bijvoorbeeld eens over post-kolonialisme of het genderdebat
Het is belangrijk, vertelt Velthuis, om aan te tonen dat je werk gaat over actuele thema’s. “Hoe je het verpakt maakt niet zoveel uit, maar als je een aanvraag doet voor een subsidie, zorg dan dat je kan onderbouwen waarom jouw werk belangrijk is voor de tijd waarin we leven.”

Volgens Margriet kun je dit het beste doen door in te spelen op trends. “De waarde van kunst heeft ook gewoon te maken met of het aansluit bij de trend die nu populair is. Je wil als instituut namelijk aansluiten bij het maatschappelijk debat.” Als voorbeeld van een huidige trend noemt Margriet het genderdebat en het post-kolonialisme. “Dat is nu weer helemaal happening.” Om erachter te komen naar wat voor trend jouw commissie op zoek is, moet je de criteria gewoon goed doorspitten. Deze zijn van groot belang. “Daarin staat eigenlijk precies wat ze van je willen om die zak geld te krijgen.”

Vraag je moeder, vader en beste vriend om voor veel geld een werk van je te kopen
Het eerste dat Anita Helmy doet als zij de waarde moet bepalen van een kunstwerk wanneer het binnenkomt bij de kunstveilingsite Catawiki, is kijken wat er al op internet te vinden is van deze kunstenaar. “We kijken of je werk al op veilingsites als Artprice of Artnet staat. Een beginnend kunstenaar zal daar niet op voorkomen. Daarna kijken we of je een website hebt, wat er op je Facebook staat en of er online andere plekken te vinden zijn waarop aangegeven staat wat je al verkocht hebt en voor hoeveel. Dit is namelijk belangrijk voor de verkoopprijs die wij gaan hanteren. Het is fijn om te kijken wat anderen ervoor betalen. Zo bepalen we de prijs.”

Mocht je dus je werk willen gaan veilen, zorg dan dat er online al kunst van je te vinden is die voor een dikke prijs is verkocht. Dat kan natuurlijk stiekem best door je beste vriend, vader of moeder gekocht zijn. “We kijken niet precies aan wie het verkocht is. Verkocht is verkocht. En als jouw werken al voor tienduizenden euro’s verkocht zijn, houden we hier rekening mee bij de prijsbepaling.”

Mocht je nou niemand zover krijgen om hieraan mee te werken, dan heb je volgens Helmy nog wel een kans. “Je krijgt bij ons drie keer de kans om iets te verkopen als je een complete starter bent. Werkt dit niet, dan houden we ermee op.”

Spam de wereld met jouw kunstwerken
“Of werk veel waard is wordt ook bepaald door de zichtbaarheid ervan,” zegt Helmy. Het hebben van een website is dus niet alleen belangrijk zodat mogelijke commissieleden of de waardebepaler van een veilingsite je terug kan vinden, maar ook zodat je eventuele kopers kan spammen met jouw kunst. Velthuis raadt ons aan om ook vooral in rijke circuits kenbaar te maken dat je kunstenaar bent. “Rijke mensen zijn de mensen die uiteindelijk bereid zijn een smak geld voor een kunstwerk neer te leggen. En als er eenmaal één rijk iemand je werk heeft gekocht, is de kans groot dat anderen dit gedrag gaan kopiëren.” Je kunt, kortom, zeker besluiten om kunstenaar te worden en een gooi te doen naar rijkdom. Maar het is belangrijk om daarbij te onthouden dat het meer is dan sigaretten roken in je atelier en mooie doeken schilderen. Je moet je social media onderhouden, netwerken, een website hebben, rijke liefhebbers om je heen verzamelen, een kunstgeheimtaal beheersen en weten wat de trends zijn. Wie weet lukt het je dan wel om je diepste zieleroerselen – of die kindertekeningen die je onder je bed vandaan hebt getrokken – voor zoveel geld te verkopen dat je er je huur mee kan betalen.

Beeld via: wikimedia commons, flickr, flickr, pixabay.

—

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen: