Waarom het een goed idee is om iedereen z’n studieschuld kwijt te schelden

In de rubriek Radicale Economie bekijken we goede en minder goede ideeën om de economie te veranderen. We geven je de belangrijkste argumenten waarmee je op feestjes je vrienden kunt overtuigen, zonder zelf in de economieboeken te hoeven duiken.

—

Het is een idee dat we soms dromerig opperen, als we met vrienden praten over onze studieschuld – die in een paar jaar tijd is opgelopen tot enkele tienduizenden euro’s. Wat nou als die hele smak geld in een keer zou worden kwijtgescholden? Het is niet alleen voordelig voor oud-studenten – het zou zomaar eens goed kunnen zijn voor de economie.

Omdat banken er niet meer van uitgaan dat je als hoogopgeleide een goed verdienende baan zult krijgen waarmee het een eitje is om je schuld af te betalen, geven ze je inmiddels minder hypotheek als je een studieschuld hebt – en het was al niet bepaald makkelijk om een huis te kopen. Net als in Engeland en de Verenigde Staten groeit de massa aan jonge mensen die enorme schulden oplopen voor een diploma, terwijl dat diploma niet langer een garantie geeft om die schulden terug te verdienen. Daarom vinden veel mensen het leenstelsel een probleem waar we vanaf moeten.

Lees ook: ‘ Wat gebeurt er met mijn studieschuld als ik doodga? ’

Dan is het niet eerlijk dat de studenten die tussen 2015 en de afschaffing hebben gestudeerd een hogere schuld hebben dan de studenten na hen. Dan zouden hen die schulden ook kwijtgescholden moeten worden. En waarom zou je niet meteen álle studieschulden kwijtschelden?

Voor veel mensen zou kwijtschelding een opluchting zijn en een paar extra avonden uit eten. Maar de problemen van studieschuld zijn voor een groeiende groep mensen veel prangender dan dat. Het lukt steeds minder studenten om hun studieschuld terug te betalen. En dat is niet alleen vervelend voor die arme drommels zelf: schuld van zo’n grote groep jonge mensen op de consumentenmarkt kan een enorme bom leggen onder de nationale economie, omdat minder mensen kunnen kopen en investeren, en daarmee de economie minder goed kan groeien en functioneren.

Lees ook: ‘ Hoeveel armer gaat de Nederlandse student nog worden? ’

Dat probleem maakt zichzelf alleen maar erger: als je in de schulden zit heb je meer kansdat je er verder in verstrikt raakt en dat steeds grotere schulden zich ophopen. Als de regering die schulden kwijtscheldt, dan begin je met een schone lei. Er komt meer geld in de portemonnees van studenten en alumni, die dat weer uit kunnen gaan geven. Bovendien hebben studenten en starters, arm en rijk, dan gelijkere kansen om vermogen op te bouwen. Ga maar na: iemand met schulden koopt later minder snel een huis en investeert minder snel in aandelen. En als je geen eigen huis hebt blijf je iedere maand een smak huurcenten in de bodemloze put van de huisbaas gooien, iets waar je alleen maar armer van wordt.

Alle Nederlandse studenten en afgestudeerden hebben samen 19,9 miljard euro aan studieschuld, en dat bedrag groeit ieder jaar met twee a drie miljard. Het is dus nogal een radicaal idee om dat allemaal in een keer weg te strepen – je zult dan ook met goede argumenten moeten komen. Als je vrienden hiervan wilt overtuigen zonder egoïstisch over te komen, is het goed om te beginnen met het punt, dat kwijtschelding toekomstige rampen zou kunnen voorkomen.

Het is namelijk net zo radicaal als die miljarden níet worden kwijtgescholden, en rustig mogen blijven uitgroeien tot een schulden-bubbel die nooit afbetaald kan worden. Een groot geldvacuüm in de Nederlandse economie, lucht in de motor. Steek dus vooral van wal door te zeggen dat als mensen met schuld lening op lening moeten stapelen, zoals Amerikanen tot tien jaar geleden deden met hypotheken, banken kunnen omvallen. Dat leidde in 2008 tot de kredietcrisis die de hele wereld meetrok.

Net toen we dachten dat die hypotheekcrisis voorbij was, werd in Nederland het leenstelsel ingevoerd. Het was 2015, de overheid deed alsof ze nooit een krant of een economieboek had gelezen, en besloot studenten te dwingen zich in de schulden te steken. Jongeren kunnen daardoor minder investeren en bouwen minder vermogen op. Daardoor wordt de economie instabieler. Hoogleraar Arnoud Boot waarschuwde daar al voor in een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid: die schulden moeten toch op een dag worden afbetaald, maar er is steeds minder eigen geld om ze van te betalen. En als niemand zijn schulden afbetaalt, gaan banken failliet, net als in 2008. Dan begint het hele crisisfeest opnieuw: minder banen, minder investeringen, en dunne laagjes pindakaas op je Euroshopperboterham.

Lees ook: ‘ De radicale theorie dat de overheid onbeperkt geld heeft ’

Als je de toehoorders daarmee niet overtuigt, kun je er als tussendoortje natuurlijk ook nog een lesje basiseconomie doorheen gooien: als je niet meer 300 euro per maand kwijt bent aan het afbetalen van je studielening dan kun je ook meer uitgeven, koop je meer spullen en komen er ook meer banen voor mensen die de spullen maken. Daarmee groeit de economie, gaat de rente hopelijk weer eens een tikkie omhoog en groeit iedereens vermogen.

Maar we gaan liever terug naar de heel concrete onheilsscenario’s, omdat je daarmee sneller je zin kunt doordrijven. Haal Steve Keen erbij. De hoogleraar economie aan Kingston University laat zien dat het ook echt urgent is om studieschulden kwijt te schelden: studieleningen kunnen er zomaar voor zorgen dat de huizenbubbel barst.“Omdat je met een studielening minder snel een huis koopt, neemt de vraag af,” vertelt Keen aan VICE Money. “Huiseigenaren kunnen hun woning alleen nog met verlies verkopen en dan is het voor hen weer lastiger om de hypotheek af te lossen.” Als je dit wilt voorkomen helpt het niet als je alleen het leenstelsel afschaft, je moet ook echt de schulden kwijtschelden, aldus Keen.

Nu kun je alleen nog snel van je studieschuld af komen door dood te gaan. Of door zo arm te zijn dat je niet terug kunt betalen binnen vijfendertig jaar, want tegen die tijd wordt het wel kwijtgescholden. Vorig jaar schold DUO om die redenen 25,5 miljoen euro aan schulden kwijt. Maar dat is een fractie van de almaar groeiende miljarden die in ons scenario nog weggestreept zouden moeten worden. Dus als alle studieschulden kwijtgescholden moeten worden moet je snel zijn, want het wordt steeds lastiger omdat het grapje ieder jaar een paar miljard meer kost.

En de Nederlandse overheid geeft dit jaar al 8 miljard meer uit dan dat ze binnenkrijgt. De staatsschuld staat nu al over de 480 miljard euro en blijft onverbiddelijk oplopen. Weinig mensen zullen er dus aan durven te beginnen alle studieschuld kwijt te schelden en al die miljarden uit te gummen. Daarom staat het ook in geen enkel verkiezingsprogramma van een politieke partij.

Misschien kun je zelf nog een studentenpartij oprichten, een soort 50Plus voor jonge mensen – waarmee je jarenlang op het belang van studenten en alumni gaat hameren. Maar hoe langer het duurt, hoe meer de schuldenberg groeit. Dan kun je op een gegeven moment alleen nog pleiten voor een schuldenpardon voor de mensen die écht problematische schulden hebben, toch al een vijfde van de Nederlandse bevolking. Maar dat bewaren we voor een volgende aflevering.

Headerfoto via Flickr-gebruiker FaceMePLS.

—

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen: