Drugsschulden zijn een onmisbaar deel geworden van de drugshandel

Foto via Cavendish Press. Barbara Dransfield nadat ze was aangevallen vanwege haar zoons drugsschuld van 100 euro.

In september 2017 werd Colin Oliphant, drugsgebruiker en kleinschalig dealer, opgezocht door zijn dealer terwijl hij bij een vriend thuis aan het relaxen was in het plaatsje Fife, in Schotland. William Richardson, die het equivalent van 225 euro van hem eiste, was al eerder veroordeeld voor heroïnesmokkel. Richardson had een hamer bij zich waarmee hij Oliphant zo hard sloeg dat ribsplinters zijn longen lek prikten. Hieraan overleed hij een paar uur later. Richardson, die zich na het voorval volgens getuigen “vol bravoure” gedroeg, werd eerder deze maand veroordeeld voor doodslag in de rechtbank van Edinburgh.

Deze week werden in Manchester drie leden van een drugsbende gevangen gezet wegens de dodelijke vergelding op Ian Bendall vanwege zijn drugsschuld. Bendall, die al langer heroïne gebruikte, was pas begonnen drugs voor Alexander Smith te verkopen, maar had daarbij naar verluidt een schuld van 320 euro opgebouwd. In juni vorig jaar werd Bendall een auto ingetrokken, naar een afgelegen gebied gereden en bruut aangevallen. Smith en twee andere mannen sloegen en schopten hem in elkaar en dumpten hem daarna voor zijn huis. Vier dagen later stierf hij aan deze afranseling.

Schuld hebben is een extra risico als je zakendoet in de drugswereld. Het is niet alleen een belangrijke aanleiding voor geweld, uitbuiting en dood – meestal voor degenen die minder hoog op de ladder staan – maar ook een essentieel onderdeel van wat de drugsindustrie draaiende houdt.

Niet-betalende schuldenaars worden op middeleeuwse wijze door hun schuldeisers gestraft. Verhalen over mensen die worden gedood voor minder dan de prijs van twee biertjes zijn niet ongewoon. Afgelopen juli werden twee dealers in Hemel Hempstead, Engeland, gevangen genomen nadat ze Adam Watt doodstaken omdat hij ervandoor ging zonder te betalen voor een zakje crack van 7 euro. In augustus werd Michael Cullen, een heroïnedealer uit Liverpool, voor twaalf jaar gevangenis veroordeeld omdat hij de keel van klant Christopher Hall met een Stanley-mes had doorgesneden omdat deze hem niet betaalde voor een zak heroïne van nog geen twee tientjes.

Twee weken geleden kwamen de moordenaars van de Limburgse drugsdealer Sven Prins voor de rechter in de rechtbank Maastricht. Ze achtervolgden Prins met een gestolen auto tot diep in Duitsland en schoten hem dood met een uzi. ‘Hij was dan wel de prins, maar ik ben de koning’, citeerde De Volkskrant een van de verdachten in een reconstructie.

Er zijn genoeg verhalen over ontvoeringen, seksueel geweld en marteling vanwege drugsschulden. Soms wordt dit uitgevoerd door gespecialiseerde schuldhandhavers, waarbij het sadisme groeit naarmate het verschuldigde bedrag hoger is. Een politiedeskundige die onderhandelt bij gijzelingen vertelt dat zijn agenten minstens één verzoek per week krijgen om te adviseren bij een aan drugsschuld gerelateerde ontvoering.

De intensiteit van het geweld rond drugsschulden is niet alleen een teken van het korte lontje en de gewelddadigheid die deze delen van de criminele wereld kenmerken; het is ook een handig hulpmiddel dat door drugsbendes wordt gebruikt om een signaal af te geven aan zowel de politie als de criminele gemeenschappen: met ons mag niet gesold worden.

Een dealer van het minder zware spul zal zijn klantenbestand, en daarmee zijn winst, vergroten door vriendelijk en makkelijk te zijn. Maar in de meer professionele en gevaarlijke verkoop van straatheroïne en crack, of in de zeer lucratieve cocaïnesmokkel, is het essentieel om niet gezien te worden als een gemakkelijk doelwit voor oplichterij door klanten of rivalen. De wereld van drugsverkoop is gebouwd op een mix van respect, vertrouwen en brute kracht. Een bende van cocaïnehandelaars uit Glasgow zei tegen een ontvoerde schuldenaar vlak voordat ze hem martelden, zijn been braken met een voorhamer en zijn knieschijven molesteerden: “Het gaat niet om het geld, maar om het fucking principe.” “Ik zou zeggen dat 90 procent van het geweld op de drugsmarkt rechtstreeks verband houdt met schulden,” zegt Neil Woods, een voormalig geheim officier van een drugsteam. “Maar het gaat niet alleen om het geld.” Imago, daar draait het om. “De dealers die niet met zich laten sollen, zijn degenen die floreren. Om zo gezien te worden, moet je een gewelddadige reputatie kweken. Deze reputatie is net zo belangrijk geworden als het geld.”

Drugsschulden zijn ook gevaarlijk voor de omgeving van drugsgebruikers. Want het zijn niet alleen degenen die geld verschuldigd zijn die het doelwit worden, maar ook hun familie en vrienden.

Tegen de Brunssumse moordenaars werd een extra hoge straf geëist, omdat ze ook tientallen kogels afvuurden op de bijrijder die naast Prins in diens auto zat. Ze schoten ook vol in op de gevel van het huis waar het tweetal naartoe vluchtte. De bewoner van dat huis kon net op tijd de voordeur dichtgooien en vond later in de stofzuigerzak nog kogelhulzen terug, zei de officier van justitie.

Afgelopen maart werd het gezicht van Barbara Dransfield, een gehandicapte grootmoeder uit Manchester, met een honkbalknuppel bewerkt omdat haar zoon 100 euro schuldig was vanwege wiet. In augustus werden twee mannen gevangen gezet nadat ze de neus van een man hadden afgebeten tijdens een kerstfeest in het Engelse Teignmouth, vanwege de drugschuld van zijn zoon: 1000 euro.

Een onderzoek naar intimidatie vanwege drugsschulden in Ierland, uitgevoerd door criminoloog Dr. Johnny Connolly aan het Centre for Crime, Justice, and Victim Studies van de Universiteit van Limerick, heeft het escalerende geweld tegen ouders en grootouders van drugsgebruikers in het afgelopen decennium blootgelegd.

“Het begint met langsgaan bij de moeder van de zoon die moet betalen. Er wordt gezegd dat ze moet betalen of de gevolgen ervan zal riskeren,” zegt Connolly. “Zo leiden deze drugsschulden tot afpersing. Er zijn mensen die hierdoor opnieuw een hypotheek voor hun huis moeten aanvragen. Zelfs voor loopjongens die met drugs worden betrapt en die hun bazen beschermen en naar de gevangenis gaan, wordt de schuld overgedragen aan hun families.”

Het is een probleem dat voor een grotendeels onopgemerkt blijft. Ondanks de regelmaat waarmee drugsgerelateerd geweld wordt gemeld in gerechtelijke rapporten, spreekt de overgrote meerderheid van de betrokkenen bij incidenten zich niet uit vanwege angst. Dit geweld is in sommige gemeenschappen een geaccepteerd onderdeel van het leven geworden. Het Ierse onderzoek vond bewijs dat vrouwen gedwongen waren tot seksuele handelingen om drugsschulden af te kopen, en tieners zelfmoord hadden gepleegd omdat ze niet konden betalen. De helft van de slachtoffers van een drugsschuld is fysiek aangevallen en van een derde werd eigendom beschadigd. Toch hebben maar heel weinig mensen dit ooit aan de autoriteiten doorgegeven. Toen het bewijsmateriaal in het Ierse onderzoek werd gemeld, kon het probleem niet langer door de politie worden genegeerd. Ze waren geschokt. “De Nationale Drugseenheid ontmoette slachtoffers in burger buiten de politiebureaus,” zegt criminoloog Connolly, “maar niemand wilde de daders vervolgen. Ze waren te bang, er was niets dat de politie kon doen.” Drugsschuld is geen toevallige bijkomstigheid van de illegale drugsmarkt. Het is een bewust onderdeel ervan, omdat de drugseconomie erop ingericht is mensen onderaan de ladder af te persen. “Er is zoveel drugsschuld omdat de markt een piramidesysteem is,” zegt Woods. “Dealers zijn altijd op zoek naar mogelijkheden om meer te verkopen zodat ze meer geld kunnen verdienen. Daarvoor leent de dealer extra drugs aan zijn vaste klanten, om de gebruiker te stimuleren om meer te gebruiken.” Het businessmodel maakt schulden bijna onvermijdelijk, en dat geldt ook voor het geweld dat daarmee gepaard gaat. “Het resultaat is een systeem van treiterij, het zijn de zwaksten die echt lijden.”

Opvallend genoeg is geweld waarschijnlijk het minst nare symptoom van de schuldencyclus. Drugsschulden worden namelijk in toenemende mate gebruikt als methode om de handel uit te breiden. Dealers gebruiken mensen hun schuld om ze te dwingen voor ze te werken. Het is een manier om mensen binnen te slepen die misschien normaal niet betrokken zouden worden bij de drugshandel. Uit een onderzoek in Noorwegen naar de manier waarop drugsdealers schuldenaars gebruiken, blijkt dat de meesten drugsdealers liever hun slachtoffers afpersen en inzetten, dan dat ze geweld tegen hen te gebruiken.

Degenen die kleine schulden hebben, worden gevraagd om drugs te verkopen of wapens op te slaan om de schuld af te betalen. Ze worden ongewild in de drugsmarkt gezogen. Het is een tactiek die door drugsbendes wordt gebruikt om tieners te betrekken in het ‘going country’-fenomeen in Groot-Brittannië: jongens en meisjes moeten kilometers van hun stad drugs aan de man brengen in plattelands- en kustplaatsjes. Drugsschulden en geënsceneerde overvallen door loopjongens worden gebruikt om ze in schulden te houden en om te voorkomen dat ze het rechte pad op gaan.

Wat kan hieraan gedaan worden? Connolly pleit voor nieuw onderzoek naar hoe nieuwe drugswetten en -regulering de drugshandel beïnvloeden. Tot die tijd ziet hij maar één oplossing: dat de autoriteiten op gaan treden als bemiddelaars tussen de drugsbendes en de schuldenaars. “Drugsschuld is een centraal onderdeel van de drugshandel: het is een enabler, het vergemakkelijkt de werking en de uitbreiding van de drugshandel. Dus als je de drugshandel illegaal maakt, moet je met de realiteit omgaan,” legt hij uit.

Zeker is in elk geval, dat de illegale drugshandel slachtoffers zal blijven maken, of ze nu in de gevangenis of in een mortuarium eindigen. Hoewel de samenleving hen kan zien als mensen die het zelf zover hebben laten komen, is het belangrijk om te bedenken dat slachtoffers van dit soort geweld en uitbuiting vaak met voorbedachte rade in de val gelokt zijn. Het zijn vaak slachtoffers die geen keus hadden en uitgekozen zijn op hun zwakte.

Volgens Alice, de partner van een vorig jaar om drugsschulden vermoorde man, was zijn dood de onvermijdelijke uitkomst van een keihard systeem. “Hoe meer drugs hij zelf gebruikte, hoe meer geld hij moest hebben om dat te financieren,” zegt ze. “Hij begon met dealen met het idee dat hij dan geld zou hebben voor zijn eigen drugsgebruik, maar je geeft een gebruiker niet heel veel drugs zonder de verwachting dat hij die drugs zelf zal gaan gebruiken.”

“Toen ik zijn appartement na zijn dood opruimde, bleek hij niets meer te hebben van waarde, hij had het allemaal verkocht. Hij wist dat ik hem geld zou hebben gegeven als hij het maar had gevraagd, maar ik geloof niet dat hij de tijd heeft gehad om het iemand te vragen. Ik heb medelijden met mijn dochter, die nu opgroeit zonder vader en die ik om de paar weken moet uitleggen dat haar vader nooit meer terugkomt.”

—

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen: