Alexa Clay vertelt hoe buitenbeentjes de economie veranderen

Headerfoto via Desert Farms.

Terwijl mensen overleden aan besmetting met de E. Coli-bacterie, gingen de Amish gewoon door met het verkopen van rauwe melk. Niet van koeien, maar van kamelen. Dat zou gezond zijn voor baby’s en mensen met diabetes, en het zou ook kunnen helpen tegen autisme. Ze verkochten het eerst van huis tot huis, niet in winkels. Daarna werden er buyers clubs opgericht, waar je lid van kon worden om gezamenlijk melk in te kopen, zodat je het, ondanks het verbod in sommige staten, gewoon kon drinken. Die melk werd op een gegeven zo populair dat je het nu ook in grote winkelketens kunt vinden, zoals Wholefoods. Dat komt weer door een Saoedische ondernemer die een groot bedrijf oprichtte, de melk van de Amish kocht en het ging verhandelen.

Volgens de 33-jarige schrijfster Alexa Clay is het een voorbeeld van hoe er op de zwarte markt nieuwe producten worden ontwikkeld die al snel mainstream worden. In die zwarte markt gaat wereldwijd ieder jaar tien triljoen dollar om en het is daar waar je vaak ook grote ondernemers vindt. Clay noemt ze ‘misfits’: buitenbeentjes. Ze werken niet bij de grote gestroomlijnde bedrijven als Google en Apple. Ze passen niet in het systeem, maar weten toch de economie te innoveren. Samen met Kyra Maya Phillips schreef Clay er het boek T he Misfit Economy over, waar ze nu al een paar jaar de wereld mee rondtoert.

Dit weekend was Clay in Amsterdam voor het symposium The Future of Work van The School of Life, waar ze managers van grote bedrijven vertelde dat ze, als ze echt succesvol willen worden, meer ruimte moeten geven aan deze buitenbeentjes. Ik belde haar op en vroeg haar wat nou goede voorbeelden zijn van succesvolle misfits, en hoe we er zelf een kunnen worden.

VICE Money: Ha Alexa, noem nog eens een paar van die misfit-innovators?
Alexa Clay: Betaalde video-streamingdiensten zag je voor het eerst op pornosites, en nu is Netflix niet meer weg te denken. Of kijk naar de moonshiners tijdens de drooglegging. Die gingen ‘s nachts door met drank maken, terwijl dat in de jaren twintig verboden was. Maffiosi als Al Capone verkochten de drank weer op de zwarte markt en dat zorgde voor een goed ontwikkelde drankmarkt, en voor innovaties in de auto-industrie.

Wacht even, de illegale drankmarkt zorgde voor innovaties in de auto-industrie?
Zoals wel vaker als je iets verbiedt gaat de handel gewoon door op de zwarte markt. En de zwarte drankmarkt was een sleutelmoment in de Amerikaanse economie, autofabrikanten gingen ineens heel veel innoveren. Auto’s werden steeds beter en sneller, zodat je er mee kon ontsnappen aan de politie. Ook de Nascar-races zijn in die tijd ontstaan trouwens.

Dat is echt een oorzakelijk verband?
Oja, zeker weten.

Het is een heerlijk tegendraads idee: zeggen dat die Amish en maffiosi ook heel belangrijk zijn voor de economie. Maar is het niet een manier om wat krom is recht te praten?
Nou, we hebben echt niet iedereen die actief is op de zwarte markt in ons boek genoemd. We hebben gekeken naar Mexicaanse drugskartels, maar de kartels die heel veel mensen lieten vermoorden op een hiërarchische manier vonden we niet innovatief en die kwamen dus ook niet in het boek. We keken naar mensen die dingen op een andere manier gingen doen en de drooglegging is een belangrijk voorbeeld.

Donald Trump lijkt me ook wel een misfit, een buitenstaander die de politiek innoveert. Als je je boek nu zou schrijven, had hij er dan in moeten staan?
Ik denk het wel, ja. Als je kijkt naar de dingen die hij deed als zakenman in New York… Hij maakte gebruik van duistere tactieken en runde zijn bedrijf in de schaduw. In de campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen was hij een outsider. Hij had echt alle misfit credentials en gaf ook een stem aan mensen die zich niet vertegenwoordigd voelden door het systeem, die zich gemarginaliseerd voelden.

Ze is even stil en giechelt dan.

“Ik ben het trouwens oneens met alles waar Trump voor staat.”

En toch denk ik bij de mensen die innoveren en de wereld veranderen aan entrepreneurs als Steve Jobs en Bill Gates. Veel mensen dromen ervan om zoveel succes te hebben als zij, maar het lukt de meesten niet. Dan is het leuk om te lezen dat je ook kunt innoveren in de schaduw. Heb je dit boek niet ook een beetje geschreven om ons te troosten dat het ons niet gaat lukken?
Een beetje, ja. Die traditionele manier van succesvol zijn is voor veel mensen niet meer interessant, ze willen eigenlijk helemaal geen Richard Branson of Steve Jobs worden. Er zijn genoeg mensen die succesvol zijn in de schaduw. Die onzichtbare carrières hebben. Veel jonge mensen van nu willen geen bakken geld verdienen, ze willen werk doen dat betekenis geeft aan hun leven. Dat is wat je bij de buitenbeentjes ziet, of het nou hackers zijn of activisten: ze willen de maatschappij veranderen.

Wat hebben we nodig om een succesvolle misfit te worden?
Nou, als je ziet hoe de arbeidsmarkt tegenwoordig werkt: het is niet makkelijk om nog traditionele kantoorbanen te krijgen. De economie verandert. Mensen moeten meer hustlers zijn. Kijk maar naar alle discussies over automatisering en robotisering. Er komt daardoor misschien wel een universeel basisinkomen. [Van de opbrengsten van robotisering krijgen mensen dan een vast inkomen per maand waardoor ze meer tijd over hebben om andere dingen te doen, red.] Wat betekent dat voor de mensen die dan geen werk meer hebben? Wat gaan die allemaal doen met hun vrije tijd? Hoe overleef je in een economie waar robots een deel van het werk overnemen? We hebben meer misfits nodig, denk ik. Mensen die niet bang zijn voor het onbekende, niet volgens een vast patroon willen werken.

Maar hoe zorg je er dan voor dat mensen met die onzekerheid om kunnen gaan?
Daarvoor moeten we beginnen met het onderwijssysteem. We moeten daar meer leren om risico’s te nemen in plaats van dat we voorbereid worden op de industriële economie, door een vak te leren of veel boeken te lezen die we krijgen voorgeschreven. Kinderen moeten weer opgroeien in een wereld waar ze zelfstandiger mogen zijn, hun passies mogen volgen en zelf bepalen hoe ze leren. Dat doen ze in Amerika bijvoorbeeld in de unschool-beweging, een idee dat een beetje voortkomt uit de hippietijd.

Veel mensen hebben die structuur ook gewoon nodig, die willen helemaal niet freelancen of ondernemer worden.
Sommigen hebben dat inderdaad wel nodig, maar dan moeten ze leren om zelf meer structuur aan te brengen in hun leven. Je moet daar al vroeg mee beginnen, anders overleef je niet in de freelance economie.

En de mainstream bedrijven waar jij vaak lezingen aan geeft, wat moet die doen om misfits meer ruimte te geven?
Bedrijven merken dat het steeds lastiger wordt om goede mensen aan te nemen en ervoor te zorgen dat die voor ze blijven werken. Ik vertel ze op symposia dat ze zich anders moeten organiseren: niet meer zo hiërarchisch, van bovenaf, maar meer horizontaal. Dat past ook beter bij millennials. Ik heb gekeken naar hoe hacker-gemeenschappen en communes zo succesvol zijn en daar zie je dat zo’n horizontale organisatie zorgt voor een gevoel dat je er ook echt bij hoort en dat mensen daardoor beter hun best doen.

—

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen: