Dit platform moet er voor zorgen dat Amsterdam geen spookstad wordt

Headerillustratie door Cox Janssens.

Mijn eerste Airbnb huurde ik vijf jaar geleden in Berlijn, toen ik naar een concert van de Britse postpunkband Maxïmo Park ging. Voor een paar tientjes per nacht sliep ik samen met mijn vriendin en twee vrienden in een gigantisch driekamerappartement met gipsen ornamenten aan het plafond. Ik was toen alleen nog steriele hotelkamertjes gewend en keek eerst even onder de dekens of er geen rare bloedvlekken op zaten. Aan het rek met natte was in de kast, zag ik dat de bewoonster vlak voordat wij aankwamen de benen had genomen.

Toen het meisje dat hier doordeweeks woonde me een appje stuurde dat we bij een Mexicaan in de Oranienburgerstrasse moesten gaan eten, kreeg ik al snel een warm gevoel, dat we als jonge generatie alles zelf deden. Door Airbnb kon ik het me – met mijn inkomen van achthonderd euro per maand – ook gewoon een keer veroorloven om een weekendje weg te gaan. Zij kon in haar (zelfs voor Berlijnse standaarden veel te dure) appartement blijven wonen. Airbnb leek me de ultieme lifehack: jonge flexwerkers werkten samen om goedkoop de wereld over te kunnen reizen en ook nog eens in de steeds duurdere appartementen van de Europese hoofdsteden te kunnen wonen. Het was een platform tegen het grote geld, loonslavernij en de onnodige luxe van kille hotels, dacht ik.

Het zal toen vast al zo geweest zijn en ik ben waarschijnlijk ook gewoon naïef dat ik het niet doorhad: steeds meer verhuurders zijn er gewoon op uit om goed geld te verdienen aan hun appartement. Deze zomer kreeg ik al zo’n vermoeden, toen ik aan de muur van mijn Airbnb in Belgrado dezelfde schilderijtjes aan de muur zag hangen die ik in een Airbnb in Parijs had gezien: die vage figuren van Afrikaanse bedoeïenen in de woestijn. Toen onze host me bedolf onder de appjes en de hele dag gestandaardiseerde tips op me afvuurde wist ik dat ik met een commerciële vogel te maken had, die aasde op een goede recensie zodat het stempeltje ‘superhost’ op zijn profiel kon blijven staan. In Tirana had ik onze host niet eens gezien. Zij woonde inmiddels met haar man en kinderen op het platteland en betaalde haar oude schoonmaakster om de sleutel af te geven en haar bovenbuurman om de boiler te repareren.

Op dit kleine stukje van de Weesperzijde in Amsterdam zijn 257 Airbnb’s (bron: Nico van Gog)

Investeerders hebben natuurlijk ook wel door dat een schoon appartementje voor veel geld te verkopen was en bouwen overal in Europa appartementjes om tot dezelfde veredelde, caravanachtige huisjes. Mijn droom van allemaal jonge Europeanen die elkaar alleen maar wilden helpen om goedkoop op vakantie te gaan en de kans gaven om echt op te gaan in het leven van de wijk, spatte zo uiteen. Na de zomervakantie liet het onderwerp me niet los en begon ik te mailen en te bellen met Sito Veracruz en Alessandro Latella, een urban planner en een it-consultant, die dit eerder zagen aankomen dan ik, en die hun laatste Airbnb een jaar of twee geleden huurden. Ze hebben een idee bedacht, waarmee die oude droom van slapen bij locals weer tot leven kan worden gewekt – zonder dat de zucht naar geld alles dat authentiek was naar binnen zuigt. Ik vroeg ze hoe ze dat idee weer willen terugbrengen.

Ze vertelden me eerst dat je voor het slapen en logeren bij locals eigenlijk geen online platform nodig hebt. Hun ouders deden het vroeger ook, zonder smartphone. “Met hun intuïtie hadden ze door of ze opgelicht werden of niet. Maar ze vonden altijd wel wat bij mensen thuis omdat ze zo graag vakantie wilden vieren in de dorpsgemeenschap zelf,” zeggen ze. En dat is nu net het idee van Airbnb geweest. De standaard appartementjes die nu worden aangeboden hebben daar weinig mee te maken. Er zitten nog geen grote miljoenenbedrijven achter, maar de kleine investeerders bouwen wel al ‘spookhotels’ die, als we niet uitkijken, de buurt omvormen tot spookstadjes. “Je denkt dat je bij een van de buurtbewoners slaapt. Maar dan zie je die neppe foto’s hangen en krijg je door dat je huis verhuurd wordt door een tussenpersoon,” zegt Veracruz. Hij gelooft dat ongeveer een vijfde van de verhuurders dit soort spookhotels bouwt, die verantwoordelijk zijn voor het merendeel van de verhuur.

Volgens Veracruz en Latella is dat niet goed voor de buurt. De appartementencomplexen zullen ijzig stil en doods worden – of juist rumoerig door de toeristen die dronken thuiskomen. “De huizenprijzen gaan omhoog en veel mensen kennen hun buren niet meer, als ze al weten of ze met de buurman of een toerist te maken hebben.” Het kan zelfsdat bedrijven zich er niet meer willen vestigen als er geen jonge mensen meer kunnen wonen. Dat is slecht voor de economie, totdat je stad alleen van toerisme afhankelijk is, er geen gemeenschap is en net als Venetië een soort museum wordt.

Vervuiler betaalt
Ik wist niet dat Venetië zo overtuigend kon worden neergezet als apocalyptisch voorland en vroeg ze een paar dagen later hoe het dan wel moest.

“Je moet eigenlijk de spookhotels gewoon ook laten betalen voor wat ze aanrichten.” Ze zorgen voor een hoop schade en die investeerders doen niet genoeg om het goed te maken. “Als je een vervuilende kolencentrale neerzet of als een fabriek veel afval in het grondwater achterlaat dan moet je dat vaak ook betalen. De vervuiler betaalt, dan kan je de toerist ook laten betalen.”

Om dat mogelijk te maken bouwen ze een alternatief platform, FairBnB, waarbij alleen bewoners kunnen verhuren en een percentage van de huur naar een organisatie gaat die iets terug doet voor de buurt. Daar kan bijvoorbeeld het milieu mee worden verbeterd door extra bomen te planten. Om de duurdere huizenmarkt tegen te gaan zou het natuurlijk mooi zijn als er sociale woningbouw van wordt betaald. “Maar zo ver zijn we natuurlijk nog helemaal niet,” zegt Veracruz. Ze hopen vooral dat, door de op geld beluste investeerders buiten de stad te houden, toeristen weer het gevoel krijgen echt bij locals te slapen, en de bewoners van een appartementencomplex niet meer het idee hebben dat ze per ongeluk in een groot hotel zijn komen te wonen.

Ook al hadden zij veel eerder dan ik door dat Airbnb link was, nu denk ik dat zij misschien wat naïef zijn. Want wie de grote bedrijven uit de deeleconomie of social networks wil verslaan, die moet in een keer critical mass weten te bereiken. Wil je echt de wereld veranderen, dan moet je zorgen dat iedereen in een keer van een ander bedrijf naar het jouwe overstapt, want anders zul je vertrapt worden onder de grote poten van je concurrent. Je hebt waarschijnlijk nog nooit gehoord van Ello, en dat heeft ook een reden. Het moest het alternatief voor Facebook worden. Ello zou je data niet doorverkopen en niets verdienen aan advertenties, maar het stortte al snel in omdat Facebook steeds groter werd.

Toen de kritiek op Uber toenam, omdat ze chauffeurs zouden uitbuiten door te veel van hun ritprijs in te houden, begonnen ze in New York het platform Juno. Dat liet chauffeurs een groter deel van de taxiprijs zelf houden en richtte ook nog een telefonische hulplijn op waarmee chauffeurs een centrale konden bellen als ze zouden worden aangevallen. Met Juno ging het wel goed, in New York in ieder geval. Nog voor de app live ging hadden zich, volgens de oprichter, al duizend chauffeurs bij Juno geregistreerd.

Ik vraag me af of FairBnB een Ello of een Juno wordt. Veracruz en Latella zeggen dat ze het wel zullen redden. Ze zijn druk bezig Europa door te reizen om met reizigers en verhuurders te praten. Maar ze hebben nog geen appartement verhuurd. De eerste pilot beginnen ze aanstaande lente in een Europese stad. Ze zijn nu dus nog een beetje Ello, voor het ten onder ging: klein en vol goede bedoelingen. Oh, en Juno werd laatst trouwens overgenomen voor 200 miljoen dollar. Nu zouden chauffeurs wel weer uitgekleed worden. Maar volgens Veracruz hoeven we daar niet bang voor te zijn, zegt hij. Omdat FairBnB een coöperatie moet worden, en door de buurtbewoners zelf gerund wordt, zullen ze het bedrijf niet hoeven te verkopen. “We kunnen zelfs verlies gaan lijden, dat is niet erg. Wij hoeven geen miljoenen te verdienen om investeerders te betalen.” En mocht FairBnB toch mislukken, dan kun je altijd nog gaan couchsurfen.

—

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen: