We keken naar Ozark in de hoop iets over witwassen te leren

Net zoals in films, is er in televisieseries sprake van genres. Je hebt de Sex and the City-achtigen, de comedy, de series waarin alles lekker pijnlijk en herkenbaar is (Girls), de sciencefiction of horror, de Scandinavische detective, de Britse detective, de reallife, de ‘leefde ik maar in een andere tijd’, de ‘we maakten een succesvolle speelfilm, nu maken we er een succesvolle serie van’, en ga zo maar door.

Criminaliteit als onderwerp is misschien wel de basis geweest voor de televisieserie. Voorbeelden te over, van Derrick en Columbo uit de jaren zeventig tot aan Penoza van Nederlandse bodem. Of denk aan het prachtige La Piovra (1984-1999), een serie die het ware gezicht van de Siciliaanse maffia liet zien in bijna honderd afleveringen die ik als kind allemaal ademloos heb bekeken, of denk aan The Sopranos (1999-2007), wat mij betreft nog altijd de allermooiste televisieserie ooit gemaakt, naast Breaking Bad (2008-2013), waarover zo meer.

In de afgelopen vijf jaar zijn er meer series uitgebracht dan je in een mensenleven kan bingewatchen en Netflix brengt elke maand wel een Grote Nieuwe Serie uit waarin de kijker zich een paar dagen kan verliezen, en omdat alles al eens gedaan is, komen nu ook de subgenres aan bod. Geen criminaliteit an sich, geen politieauto’s of net voorkomen bomaanslagen, maar specifieker. Over de ontsnapping van een Colombiaanse maffiabaas, over een crystal-meth-imperium, over een vrouwengevangenis, of nu, waar dit stuk over gaat: het witwassen van drugsgeld.

Mijn criminele hart maakte een sprongetje toen ik de aankondiging zag: Ozark, een grote netflixserie uit (waarschijnlijk) meerdere seizoenen. De trailer oogde donker en schimmig, en het onderwerp leek me heerlijk, want witwassen spreekt tot de verbeelding bij mij en blijkbaar bij vele anderen.

Al tijdens de eerste aflevering viel me op dat deze serie niet echt onder zo’n subgenre valt. Ozark wil het verhaal vertellen van geldmanager en accountant Marty Byrde die in de problemen komt (gespeeld door Jason Bateman, bekend uit van alles, maar vooral als James Cooper in Het kleine huis aan de prairie). Byrde is een wat nerdy ogende en glad pratende man die al jarenlang voor een Mexicaans drugskartel miljoenen witwast. Zijn accountancybedrijf komt ten val, maar Marty mag niet stoppen met het witwassen voor het kartel, dat dreigt zijn vrouw en twee kinderen in een tank met zuur te stoppen. Marty zegt toe zijn belofte waar te maken. Goed, alleen al dit gegeven plaatste de serie voor mij in het genre ongeloofwaardig, want aan niets was te zien dat Marty Byrde ook maar enige ervaring had in welke criminele wereld dan ook, hij had net zo goed een autoverkoper kunnen zijn, maar dat hoeft in principe niets uit te maken in een serie. Als het goed gedaan is, kan je met veel wegkomen.

Omdat ikzelf als seriekijker bovenmatig geïnteresseerd ben in criminaliteit, en me net als zo veel kijkers graag even de methkoning, de maffiabaas, de moordenaar die overal mee weg komt, of wie dan ook in de serie wil voelen, begon ik me tijdens het kijken naar Ozark af te vragen wat ik eigenlijk over witwassen wist, en kwam ik erachter dat ik het systeem alleen maar in grote lijnen begreep. Ik kende het klassieke witwassen door middel van het opvoeren van omzet in een winkel of bedrijf, of het net zo lang overboeken naar verre en steeds verdere oorden tot geld wit was, maar ergens begreep ik zelfs daar helemaal niet alles van en zo kon Ozark mij misschien in tien tergend langzame afleveringen van bijna een uur onderwijzen in de kunst van het witwassen.

Marty Byrde en zijn familie besluiten naar The Ozarks in Missouri te vertrekken om daar acht miljoen dollar te gaan witwassen voor het Mexicaanse drugskartel, de nieuwe werkgever van Marty. In The Ozarks, wat je moet zien als een soort Vlieland-plezierjacht-meer met wat bars en clubs voor jongeren, koopt het gezin een goedkoop huis en stapt Marty Byrde vrijwel meteen een van de bars in om daar een minuut of vijf later in de serie zijn eigen kantoor te hebben waarachter een groot bureau hij witwast.

Wat houdt dat in, dat witwassen? Heel even denkt de kijker nog dat witwassen zo is zoals ik als kind dacht: je neemt een berg zwarte biljetten (want zwart geld was in mijn hoofd ook écht zwart) en je stopt het in de wasmachine, maar helaas: het is in Ozark een wasdroger en Marty Byrde doet het alleen om de bankbiljetten te verouderen, want de biljetten die hij van het Mexicaanse drugskartel kreeg waren gek genoeg smetteloos, leken rechtstreeks bij de bank vandaan te komen.

Terug naar die subgenres: Ozark gaat eigenlijk helemaal niet over witwassen. Als de gemiddelde netflixkijker iets op wil steken van Marty Byrde’s praktijken, dan vangt die kijker bot: niets van wat hij doet krijgt enige uitleg, en als Marty op een bepaald moment zijn zoontje van twaalf uitleg geeft over papa’s werk dan ontstijgt het mijn eigen idee als kind over witwassen maar nauwelijks. De belastingdienst is de grote vijand. Je kan met zwart geen huis kopen. Het moet wit worden voor je er iets mee kan. En dan stopt de uitleg, het zakje met geld gaat de wasdroger in en we zijn weer terug bij het werkelijke genre van de serie: het familiedrama. Maar was het familiedrama in The Sopranos en Breaking Bad nog gewoonweg briljant, gelaagd en soms zelfs vrij complex, in Ozark is het dat absoluut niet.

Marty’s vrouw ging vreemd, zijn mogelijk autistische zoon verliest zichzelf graag in vogelsoorten, en zijn dochter heeft haar eerste seksuele ervaring – en dat is het. Oké, er hangt een constante dreiging dat Marty het geld voor de Mexicanen niet op tijd kan witwassen, maar het kaliber van die dreiging is dat van het op tijd je kinderen uit bed krijgen om naar school te gaan. Dat er daarnaast nog een karikaturaal neergezette hillbilly-familie rondloopt die er met de acht miljoen van Marty vandoor wil gaan, lost maar weinig op. En dat er ergens op een heuvel een familie woont die papavers verbouwt en via Marty wil witwassen, ook niet, want alles is dun opgezet, onvolledig en hier en daar gewoonweg dodelijk vermoeiend om naar te kijken.

De vergelijking met Breaking Bad is al snel gemaakt, en dat is niet voor niets: ergens lijkt het dunne verhaaltje van Ozark op dat van Walter White, de scheikundeleraar met longkanker die drugsbaron werd, maar Ozark mist de diepgang en ook de fantasie. Iets hoeft helemaal niet echt te zijn, echt zo te gaan, om serieus genomen te worden, maar in Ozark is bijna alles ongeloofwaardig of heeft een gebrek aan zeggingskracht, en heb je constant het gevoel dat de makers maar iets hebben nagedaan wat succes had.

Bijvoorbeeld: iedereen die Breaking Bad heeft gezien kan zich vast nog de opslagruimte herinneren die Skyler White had gehuurd: onder een met bakstenen op zijn plaats gehouden bouwzijl lag in haast onwaarschijnlijke stapels, in de vorm van een kingsize bed, de tachtig miljoen dollar die haar man had verdiend met zijn crystal meth. Een paar ontvochtigers en wat anti-mottensprays stonden om het onvoorstelbare kapitaal heen dat zowel zijn familie als hoofdrolspeler Walter White uiteindelijk zelf, absoluut niet gelukkig zal maken.

Dan Ozark: ergens op een verlaten perceel met opslagruimtes huurt Marty Byrde, een familieman annex witwasser voor een Mexicaans drugskartel, van een vrijwel tandeloze hillbilly een muffige schuur met een hangslot waar hij in een afwateringspijp acht miljoen dollar stopt. Geld dat hij in drie maanden tijd zal moeten witwassen omdat anders zijn familie vermoord zal worden.

Nog een keer naar dat witwassen: tussen het gapen door, ergens middenin de serie, zei mijn vriendin verveeld dat een casino openen een betere optie was voor Marty dan dat gedoe met al die bars. En jawel, aan het einde van dit seizoen rolde Marty Byrde een plattegrond uit op de tafel van een moordlustige familie die net de handlanger van zijn Mexicaanse werkgever door zijn hoofd had geschoten en legde zijn laatste redding aan ze voor: een casino.

Volgend seizoen gaan we waarschijnlijk zien hoe de nu nog identiteitloze vrouw van Marty Byrde (ik weet haar naam niet eens) zich gaat ontplooien als keiharde zakenvrouw en eigenaar van een casino. Op papier dan.

—

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen: