Het levende bewijs dat iedereen een bank kan overvallen

"Hey", sms'te mijn vriendin me op een lentedag in 2013. "Ik geloof dat mijn bank zojuist beroofd is."

Het bericht was deels bedoeld om me gerust te stellen - ze was ongedeerd - maar ook als tip voor mij, als misdaadjournalist in de Amerikaanse stad Philadelphia en omstreken. Mijn vriendin was naar de bank in onze straat gelopen om wat geld te storten, toen ze daar een groepje politieagenten aantrof. Ze had al gauw in de gaten dat er iemand waarschijnlijk op een niet helemaal legale manier geld 'opgenomen' had.

Dat bleek inderdaad het geval. Als ze die ochtend in de bank was geweest, had ze een potige man zien binnenvallen, gestoken in een net pak, groene rubberen handschoenen en een beige bivakmuts, met in zijn ene hand een zwart revolver en in de andere een sporttasje, die iedereen beveelde op de grond te gaan liggen en er uiteindelijk vandoor ging met een kleine 30 duizend dollar.

Later zou blijken dat hij dit allemaal bepaald niet voor het eerst deed. De FBI bracht de man in verband met diverse eerdere bankovervallen, uitgevoerd in voorsteden van Philadelphia vanaf juni 2012, gevolgd door een nieuwe reeks in 2013. Hij was herkenbaar aan zijn typische stijl, die gekenmerkt werd door een voorkeur voor opmerkelijke maskers en dito hoofddeksels. Naar aanleiding van zijn hoofddeksel tijdens de eerste overval werd hij de Straw Hat Bandit gedoopt; de Schurk met de Strohoed.

Een paar jaar later, in juli 2016, werd de Straw Hat Bandit verdacht van elf overvallen die allemaal binnen een kilometer of 50 van elkaar plaatsvonden. En hij mocht dan een guitige bijnaam hebben - hij zaaide wel degelijk veel angst in de dorpse gemeenschappen rond Philadelphia, waar de lokale bevolking in angst afwachtte wanneer en waar hij de volgende keer zou toeslaan.

"Gelukkig is er bij geen van de elf overvallen een schot gelost. Desalniettemin is het volgens ons een kwestie van tijd tot er iemand gewond raakt", zei FBI-agent Christian Zajac tijdens een persconferentie halverwege oktober 2016. Daarin vroeg hij het publiek om hulp bij de opsporing: dit was immers een typisch geval van hiding in plain sight.

Op 20 april jongstleden werd de Straw Hat Bandit opgepakt. Het bleek de 57-jarige Richard Boyle, een kleine ondernemer met een fotografiebedrijfje dat hij runde vanuit zijn huis in de modale township Plumstead, op een uur rijden van Philadelphia. Boyle werd uiteindelijk aangeklaagd voor een overvallenserie die bijna vier jaar had voortgeduurd en hem bijna een half miljoen dollar zou hebben opgeleverd.

Lokale TV-ploegen verzamelden zich rond het huisje van Boyle, waar buurtbewoners hun schok uitten over hoe een beroepscrimineel jaren in hun midden had kunnen leven. Maar wie Richard Boyle goed kende, kan niet verbaasd zijn geweest. Deze overvallenreeks was namelijk niet zijn eerste rodeo.

Uit rechtbankdocumenten blijkt dat Boyle's criminele carrière al begon in 2007, toen hij werd gearresteerd voor het jatten van een damestas tijdens een klus als fotograaf bij een diploma-uitreiking ergens in Pennsylvania. Met de creditcards van de vrouw had hij honderden dollars uitgegeven. Hij werd voor de diefstal veroordeeld.

Op 4 mei van datzelfde jaar wandelde hij binnen bij een bank op een kilometer of vijf van zijn huis - toen nog zonder masker of revolver - waarna hij de kassier volgens de aanklager 'vriendelijk vroeg' om hem het geld te overhandigen. Met 3.500 dollar in cash wandelde hij weer naar buiten. In de daaropvolgende negen maanden beroofde hij nog eens zeven banken, allemaal binnen een kilometer of veertig van zijn woonplek, allemaal op dezelfde manier. Zijn grootste vangst deed hij tijdens zijn eennalaatste overval: 38.000 dollar, op de dag na Kerst. De overval die daarna kwam was zijn laatste - althans, voorlopig. Op 12 februari 2008 noteerden omstanders het kentekennummer van de BMW waarin hij met 11.000 dollar wegstoof van een bank in Bucks County. Later die dag werd hij gearresteerd.

Boyle gaf toe dat hij acht banken had overvallen, en daarbij in totaal ruim honderdduizend dollar had buitgemaakt. Hij bekende uiteindelijk schuld aan 24 misdrijven en kon daarvoor tot 160 jaar gevangenisstraf krijgen. Uiteindelijk werden het er drieënhalf. De rechter zegt dat hij mild was voor Boyle - die tijdens de zitting met tranen in zijn ogen zijn excuses aanbood aan zijn slachtoffers en zijn eigen familie - mede omdat hij geen wapen gebruikte.

Boyle kwam vrij in augustus 2011. Een paar maanden eerder had hij de borgtochtcommissie verteld had dat hij zijn eerste bank had beroofd "uit angst voor het verliezen van mijn huis, maar de overvallen daarna kwamen voort uit hebberigheid en luiheid".

Eenmaal op vrije voeten rustte er een schuld van meer dan 100.000 dollar op zijn schouders; geld dat hij moest terugbetalen aan de banken die hij had beroofd. Bovendien dreigde hij in mei 2012 zijn huis uitgezet te worden vanwege bijna 9.000 dollar aan achterstallige huur. In die fase begon hij volgens de aanklager aan zijn tweede leven als overvaller. Op 8 juni 2012 trok hij een masker over zijn gezicht, zette hij een strohoed op zijn hoofd, greep hij een revolver en beroofde hij een bank op ruim 20 kilometer van zijn huis. Opbrengst: bijna 50.000 dollar.

"Wat er natuurlijk is gebeurd, is dat hij in de gevangenis heeft gezeten, wat een soort afstudeerfase is voor bankovervallers. In de gevangenis verfijnde hij zijn vak", redeneert de gepensioneerde FBI-agent Bill Rehder, die bijna twintig jaar het anti-overvallenteam van de FBI in Los Angeles overzag. "In de gevangenis deelt iedereen de lessen die hij heeft geleerd, want waar moet je het anders over hebben? Ik ben er zeker van dat hij daar geleerd heeft hoe je in één overval veel meer geld kunt stelen, en hoe je overvallen moet spreiden."

Rehder, die op televisiezender CBS ooit 'Amerika's geheime wapen in de oorlog tegen bankovervallers' werd genoemd, is tegenwoordig veiligheidsconsultant voor financiële bedrijven. Hij zegt dat iemand die zonder pistool een bank binnenkuiert en één kassier berooft, gemiddeld een dollar of 2.000 à 2.500 buitmaakt. Maar een gewapende bandiet die de hele tent overneemt en grondig leegrooft, kan zeker het tienvoudige meenemen, onderwijl "iedereen doodsbang makend", aldus Rehder.

En inderdaad, Boyle leek dankzij de gevangenis te zijn 'afgestudeerd' als bankovervaller. Hij paste volgens de rapporten opeens een meer methodische en angstaanjagende aanpak toe. Kassiers en klanten beveelde hij op de grond te gaan liggen of dirigeerde hij met de loop van zijn revolver naar een achterkamer, om vervolgens het personeel te dwingen de kluizen en pinautomaten te openen.

Hij maakte ook gebruik van tussenpozen: soms wachtte hij wel zes maanden tot hij weer toesloeg. Zeker na een grote vangst wachtte hij lang, zoals die keer in januari 2015, toen hij naar verluidt 90.000 dollar van een bank stal.

Tijdens zijn tweede overvalsleven gebruikte Boyle volgens de aanklager Sky Eye View, een bedrijfje voor dronefotografie waarvan de Facebookpagina nog online staat, om zijn buit wit te wassen. Tegen zijn reclasseringsambtenaar zei hij dat zijn zaken met Sky Eye View goed liepen, maar in werkelijkheid had hij in al die tijd minder dan 2.000 dollar verdiend.

Dat de politie Boyle uiteindelijk kon opsporen, kwam niet door zijn typisch strohoed. Volgens de FBI had hij de gewoonte ontwikkeld om kort voor zijn overvallen het alarmnummer 911 te bellen, in een poging de lokale politie af te leiden. (Ook deze tactiek heeft hij volgens agent Rehder ongetwijfeld in de nor opgepikt.) Op een gegeven moment wist de FBI de telefoontjes te traceren, en dat, aldus de feds, was dat.

De FBI weigerde verder in te gaan op details in het onderzoek naar Boyle, zoals de vraag of Boyle al in het begin van zijn overvallenreeks ervan verdacht werd de Straw Hat Bandit te zijn. Hij was immers een veroordeelde bankovervaller die in het verleden al actief was geweest in die regio.

"Ik vermoed dat als hij echt verdachte was geweest, ze hem wel hadden geschaduwd, en het lijkt erop dat dit niet is gebeurd", zegt Rehder. Rehder stelt dat vanwege het feit dat sinds 11 september de focus op terrorismebestrijding ligt, "bankovervallen in diverse regio's naar de achtergrond zijn geschoven; het is de kwestie met de laagste prioriteit in het takenpakket van de FBI."

Desalniettemin kan Boyle - die dit keer onschuldig pleitte - dit keer rekenen op 232 jaar celstraf bij veroordeling.

232 jaar cel: tijd zat om voor Boyle om aan zijn diploma in de overvallerij een PhD vast te plakken. Maar de kans is klein dat hij die kennis ooit zal kunnen toepassen in de echte wereld.